W Sandomierzu ucztą sztukatorstwa i kamieniarstwa artystycznego

Obecny Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształcących im. prof. Z. Strzeleckiego w Sandomierzu powstał jako Szkoła Rzemiosł Budowlanych w 1958 roku. Pierwotnie była to szkoła zawodowa, w której otwierano kolejne kierunki kształcenia umożliwiając młodzieży pobieranie nauki w szerokiej palecie kierunków zawodowych i technicznych jak również pomaturalnych. Z dniem 1 września 1975 r. powołano do życia zbiorczy zakład szkolny o nazwie Zespół Szkół Budownictwa. W 1998 r. otrzymał on imię prof. Zbigniewa Strzeleckiego, człowieka, który ratował zabytkowe miasta przed zniszczeniem. W 1999 r. placówka zmieniła nazwę na Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształcących jednak w świadomości mieszkańców i uczniów zapadła w pamięci jak sandomierska “budowlanka”. Z upływem lat otwierano nowe szkoły, a zamykano te, po ukończeniu których absolwenci nie mogli znaleźć zatrudnienia. W związku z pracami nad zabezpieczaniem sandomierskiej starówki w latach siedemdziesiątych wzrosło zapotrzebowanie na wykwalifikowanych pracowników. Dlatego w 1976 roku powołano do życia liceum zawodowe ze specjalnością konserwatora zabytków architektury. Istniało ono do 1984 r., tj. do czasu, gdy było zapotrzebowanie w Sandomierzu na takich specjalistów w związku z prowadzonymi pracami rewaloryzacyjnymi. Kryzys społeczno-gospodarczy, który nastąpił z chwilą zmian ustrojowych w państwie odbił się również na oświacie, a zwłaszcza na szkolnictwie zawodowym. Nie pozostał bez wpływu i na sandomierską “budowlankę”. Idąc w kierunku nowych potrzeb w szkolnictwie zawodowym uruchamiano nowe szkoły lub kierunki kształcenia. W 1995 r. powrócono do tradycji kształcenia w kierunku związanym z zabezpieczaniem zabytków architektury, w które obfituje ziemia sandomierska. Uruchomiono liceum zawodowe o specjalności renowator zabytków architektury. Reforma oświaty rozpoczęta w 1999 r. spowodowała zmiany w kształceniu zawodowym. W jej wyniku zaprzestano naboru do tej szkoły. W bieżącym roku będzie miała miejsce ostatnia matura uczniów, którzy kończą to liceum. W dotychczasowej nauce młodzież miała godne odnotowania osiągnięcia. Wykonane przez nią prace dyplomowe były wielokrotnie wyróżniane i nagradzane w konkursach organizowanych przez Naczelną Organizację Techniczną w Tarnobrzegu i Warszawie. Natomiast opracowana przez uczennice Annę Kraszewską i Alicję Magierę broszura “O symbolice nagrobnej na Cmentarzu Katedralnym w Sandomierzu“ doczekała się już drugiego wydania.W ramach praktyk młodzież uczestniczyła w pracach rewaloryzacyjnych zabytkowych nagrobków na Cmentarzu Katedralnym, najstarszej sandomierskiej nekropolii założonej w 1792 r., oraz przy pracach renowacyjnych późnorenesansowych piwnic gmachu Collegium Gostomianum, siedziby najstarszej szkoły w mieście wzniesionej w 1615 r. Zmiany w kształceniu zawodowym wymuszone reformą oświaty oraz powracająca moda na wyroby sztukatorskie i kamieniarskie, jako elementy budowlane i małej architektury, niesie zapotrzebowanie na specjalistów tej branży. Uwidoczniła się potrzeba kształcenia fachowców w tym kierunku. Sytuacja ta nasunęła myśl powołania szkoły uczącej takich specjalistów w Sandomierzu. Dodatkowym atutem przemawiającym za jej utworzeniem jest region obfitujący w cenne zabytki architektury i dzieła sztuki oraz bogactwo minerałów, różnorodnego rodzaju kamienia oraz zakładów zajmujących się ich przeróbką.Staraniem nauczycieli przy wsparciu dyrekcji ZSTiO, władz samorządowych i oświatowych uruchomiono jedną eksperymentalną klasę technikum rzemiosł artystycznych o specjalności sztukatorstwo i kamieniarstwo artystyczne na podbudowie gimnazjum. Zgodnie z założeniami reformy oświaty kształcenie odbywa się w cyklu czteroletnim. Opracowany przez nauczycieli ZSTiO Ewę Polanowską i Szczepana Siudaka program nauczania zatwierdzony przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu stanowi podstawę kształcenia w uruchomionej szkole sztukatorsko-kamieniarskiej na poziomie technikum. Program nauczania obejmuje przedmioty ogólnokształcące z zakresu szkoły średniej oraz przedmioty zawodowe: rysunek techniczny i odręczny, technologia, materiałoznawstwo, podstawy konstrukcji budowlanych, historię architektury i detalu architektonicznego, prawne podstawy działalności zawodowej, przedmioty specjalistyczne oraz zajęcia praktyczne.Szczególny nacisk położony jest na szkolenie praktyczne w zakresie ręcznego wykonawstwa, obróbki i konserwacji elementów sztukatorskich i kamiennych. Szkolenie praktycznych umiejętności odbywać się będzie w formie ćwiczeń i zadań wykonywanych poprzez szkicowanie, rysowanie, kopiowanie, modelowanie i realizację w trwałych materiałach elementów i detali architektonicznych, rzeźb, płaskorzeźb, form przestrzennych itp. Zatwierdzony program przewiduje również miesięczne praktyki zawodowe w warsztatach i zakładach kamieniarskich i na zabytkowych obiektach architektonicznych po ukończeniu przez uczniów klasy II i III. Młodzież będzie doskonalić swoje umiejętności w realnych warunkach oraz zapoznawać się z nowinkami technicznymi. Specyfika zawodu i charakter szkoły stawia określone wymogi dla kandydatów na sztukatorów i kamieniarzy, jakimi powinni się wykazać: widzenie przestrzenne, uzdolnienia plastyczne i kreatywność. Prowadzenie prawidłowego procesu dydaktycznego w eksperymentalnej klasie zapewnia systematyczne dokształcanie się nauczycieli zawodu w różnego rodzaju kursach, sympozjach i zjazdach specjalistycznych. Wszystkie te czynniki pozwalają mieć nadzieję, że absolwenci klasy eksperymentalnej będą dobrze przygotowani do samodzielnej realizacji własnych ambicji zawodowych. Będą mogli kontynuować naukę na studiach wyższych, otwierać własne warsztaty, zasilać kadry w istniejących zakładach kamieniarskich, a przede wszystkim będą współpracować z architektami, rzeźbiarzami i konserwatorami zabytków architektury. Okres czteroletniego eksperymentu będzie wykorzystany na organizację i wyposażenie szkolnej pracowni kamieniarskiej w narzędzia, urządzenia i maszyny niezbędne do realizacji programu. Korzystając z okazji gorąco apelujemy do importerów kamienia, warsztatów i zakładów kamieniarskich o nieodpłatne przekazywanie dla naszych pracowni technologiczno-materiałoznawczej i zajęć praktycznych próbek kamieni, zbędnych narzędzi, urządzeń i ewentualnie maszyn.

O czym należy pamiętać stosując trawertyn jako kamienny materiał wykończeniowy i dekoracyjny

Ze względu na ciekawy układ warstw i porów trawertyn jest specyficznym materiałem kamiennym o pięknym rysunku struktury i ciepłej kolorystyce. Z tego względu znalazł uznanie jako materiał skalny do wykańczania wnętrz. Jednak stosując trawertyn należy pamiętać, że nierównomiernie rozłożone pory i kawerny o różnej wielkości, czynią z niego materiało zmiennych parametrach fizyko-mechanicznych. W podręcznikach geologii i katalogach omawiających parametry skał znajdujemy następujące informacje:Trawertyn jest skałą osadową - węglanową, pochodzenia chemicznego i częściowo organogenicznego.Cechy tej skały to:Struktura: porowata, warstwowa Główne składniki: kalcyt, aragonit. Minerały współwystępujące to: minerały ilaste, kwarc, hematyt, limonit, substancje bitumiczne.Twardość względna: 2,6 - 2,8. Ścieralność na tarczy Böhmego: średnio 1,5-2,1, a nawet 3,0-3,6 mm. Porowatość: 1,48 do 26,26%Barwa: biała, żółta, brązowa, czerwonawa, różowawa, szarobiała, beżowa, marmurkowa. Z trawertynów wykonuje się płytki ścienne, parapety i balustrady schodów, a nawet blaty mebli. W krajach śródziemnomorskich kamień ten znajduje zastosowanie także do budowy elewacji zewnętrznych, a nawet rzeźb ogrodowych, pomników oraz dekoracji i rzeźb fontannowych, tak jak np. słynna fontanna di Trevi w Rzymie W Polsce i krajach o podobnym klimacie trawertyny mogą być wyłącznie stosowane we wnętrzach, gdyż ulegają destrukcji pod wpływem mrozu, a także bardzo się brudzą.We wnętrzach nie zaleca się stosowania trawertynu na płytki podłogowe podesty i schody, szczególnie w miejscach o dużym natężeniu ruchu pieszego, gdyż z racji swej porowatości, a tym samym zmiennej twardości, kamień ten ulega łatwemu wycieraniu i wykruszaniu. W handlu dostępne są płyty naturalne, jak i preparowane.Ostatnio produkuje się płytki trawertynowe z wypełnieniami żywicznymi, akrylowymi i epoksydowymi. Wypełnienia te mają charakter dwojakiego rodzaju, a mianowicie: przezroczyste uwidaczniające specyficzny charakter porów i szczelin, nieprzejrzyste i barwne, których kolor dobierany jest do barwy skały. Oba rodzaje wypełnień wykonywane są metodą próżniową, w której żywica pod dużym ciśnieniem wchodzi w naturalne szczeliny i pory skały. Skałę impregnuje się po przecięciu i starannym przygotowaniu płyty o określonej grubości, a następnie wygładza i poleruje. Trzeba sobie jednak zdawać sprawę, że metoda ta nie uszczelnia wszystkich porów. Ograniczeniem jest stosunek wielkości porów skały do lepkości materiału żywicznego, będącego wypadkową wielkości łańcuchów polimerowych, a głębokość porów i ich ukształtowanie stwarza także odrębne problemy. W porach płytkich i płaskich trudność flekowania żywicą wynika ze względu na brak elementów kotwiących, natomiast w porach zbyt głębokich, ze względu na kiepską penetrację ich wnętrza przez lepką żywicę. Trzeba także pamiętać, że w trakcie cięcia skały w obręb porów dostaje się pył kamienny, który podczas wypełniania żywicą nie zawsze jest przez nią całkowicie zwilżany i stanowi element nieciągłości pomiędzy dziurą a kitem, który potem często wypada z braku właściwej przyczepności do podłoża. Żywice łatwo się wycierają, są bardziej miękkie od skały, ponadto zmieniają swoją barwę w czasie - żółkną, brązowieją lub czerwienieją, o czym często donoszą konserwatorzy zabytków mozolnie usuwający po latach niepożądane skutki sklejania i kitowania żywicami rzeźb z trawertynów i marmurów. Oto cytat z jednej z prac konserwatorskich wykonywanych na ASP: “najgorzej jednak było z tzw. kitami - czyli uzupełnieniami ubytków kamienia, wykonanymi w materiale syntetycznym imitującym marmur. W tym wypadku sztuczny kamień (jak go nazywają konserwatorzy) nie wytrzymał próby czasu: 20 lat po założeniu całkowicie zmienił kolor. Efekt: na jasnokremowej rzeźbie uwidoczniły się wszystkie te partie, gdzie został założony kit. Poprzecinana liniami poszarzałego i pożółkłego kitu figura prezentowała się więc naprawdę mało okazale”. Kity epoksydowe i akrylowe starzejąc się częstokroć pękają i wypadają.W obecnych czasach obserwuje się powrót kamienia do wykańczania obiektów mieszkalnych i biurowych. Ważne jest tu niezmiernie, aby zastosowanie kamienia było prawidłowe i wynikało przede wszystkim z użytkowych cech kamienia, a nie tylko pozornych względów estetycznych. Niestety w informacjach internetowych i niektórych ulotkach kamieniarskich stwierdza się niepokojące błędy i dezinformację, co pewnie skutkuje tym, że w niektórych nowoczesnych budynkach wykańczanych kamieniem obserwuje się wykonywanie posadzek trawertynowych łączonych z płytami z granitu. Jak się wydaje, jest to kardynalny błąd projektowy, gdyż ścieralność obu materiałów różni się względem siebie nawet dziesięciokrotnie.Podobnie w posadzkach zachowują się fleki z żywic, gdyż jako miększe kruszą się i wypadają, a ponadto bardzo szybko zmieniają barwę.Przegląd płyt podłogowych z trawertynu, zamontowanych w ciągach pieszych i podeście zewnętrznym jednego z nowych budynków biurowych w Warszawie, ujawnił stosowanie przynajmniej w 56% płyt flekowanych i impregnowanych żywicami epoksydowymi. Założone fleki miały różne rozmiary sięgające od kilku milimetrów do kilku i kilkunastu centymetrów. W dużych dziurach wypełnienia te uległy spękaniom i wykruszeniom już w drugim roku eksploatacji budynku. W pozostałych, płytach posadzki, w których żywice wypełniały mniejsze pory, pojawiły się punktowe i smugowe zabrudzenia szczególnie intensywne w tych obszarach, w których pory były zbyt małe, aby mogły być wypełnione żywicą. Ponadto dostrzegalne były przebarwienia fleków żywicowych, a w płytach pokrytych lakierem widoczne wytarcia i złuszczenia.Powłoki żywiczne wyrównujące fragmenty płaskie np. gzyms ogródka, pomimo bardzo krótkiej eksploatacji budynku odspajały się od skały i dawały się bez trudu oderwać.Dodatkową wadą było zastosowanie trawertynu na stopnie zewnętrzne budynku, gdzie z racji naturalnego charakteru kamienia powstały trwałe głębokie zabrudzenia. Efekty takie widoczne były w około 30% płyt posadzkowych we wnętrzach budynku. W miejscach podlegających tarciu ciężkich przedmiotów lub mebli pojawiły się zarysowania i nierówności powierzchni.Konserwacja trawertynów jest trudna z racji jego porowatości, a dostępne w handlu materiały do szybkiej rekrystalizacji i konserwacji skały, działają doraźnie i są skuteczne, o ile płyty trawertynowe nie są montowane w ciągach pieszych, a służą wyłącznie celom licowania ścian wewnętrznych. W przypadku tym także istnieją wyjątki, gdyż na łamach czasopisma “Murator” pojawiają się coraz częściej pytania, jak wyczyścić trawertynową ścianę w kuchni czy łazience. Usuwanie powstałych zabrudzeń jest bardzo uciążliwe i stanowi przysłowiową. “syzyfową pracę”. Ponowne flekowanie płyt żywicami bez ich wymontowywania jest prawie niemożliwe, a ponadto byłoby doraźne czasowo. Miejscowe przepolerowanie płyt trawertynowych, ze względu na zróżnicowaną i znacznie większą jego ścieralność względem granitu jest też niemożliwe. W tej sytuacji można przyjąć konieczność wymiany płyt spękanych lub dziurawych na nowe, znajdując inny, bardziej trwały kamień.

Materiały wykorzystane:Kozłowski S., 1986 Surowce skalne Polski. Wydawnictwa Geologiczne, WarszawaKsiążkiewicz M., Samsonowicz J., 1952 Zarys geologii Polski. PWN, WarszawaMorawska-Turnau M., 1954 Petrografia skał osadowych. Wydawnictwa Geologiczne, WarszawaPenkala B., 1961 Własności techniczne i wyniki badań laboratoryjnych materiałów kamiennych Polski przydatnych do celów budowlanych i drogowych. Prace ITB seria I, Materiały budowlane i ich zastosowanie, Nr 15.Praca zbiorowa, 1966 Monografia złóż materiałów kamiennych w Polsce i ich przydatność do celów drogowych okręg południowo centralny Polski. Wyd. Kom. I Łączn.

Trawertyny dziurki w cenie

Trawertyny sš kamieniami dekoracyjnymi zdobywajšcymi coraz większš popularnoœć na polskim rynku. Zawdzięczajš jš miłej dla oka, ciepłej kolorystyce i niebanalnej, porowatej strukturze. Stosowane sš głównie w wystroju wnętrz na okładziny œcienne, posadzki, schody, kominki, parapety itp. Kawernistoœć charakterystyczna dla tych skał, w przypadku płyt na elementy poziome, wymaga tzw. szpachlowania, czyli wypełnienia porów żywicš. W zwišzku ze wzrastajšcym zainteresowaniem trawetynami, warto może poszerzyć wiedzę na ich temat, nie tylko pod kštem odmian handlowych i ich własnoœci, ale również genezy i występowania tych skał. Nazwa trawertyn pochodzi od łacińskiego “lapis tiburtinus” - kamień tyburtyński, czyli pochodzšcy z Tibur (obecnie Tivoli), co wišże się z najbardziej znanym rejonem występowania i eksploatacji we Włoszech, gdzie wydobywany jest od dwóch tysišcleci. Trawertyny, rzadziej nazywane Ÿródleńcami, sš wapiennymi skałami osadowymi, które utworzyły się w warunkach lšdowych na skutek wytršcania węglanu wapnia z wód ciepłych lub goršcych Ÿródeł. Przy wypływie wód podziemnych na powierzchnię, na skutek gwałtownego spadku ciœnienia lub temperatury bšdŸ obu tych czynników zostaje zachwiana równowaga geochemiczna i wytršca się węglan wapnia. Uchodzšcy z wody dwutlenek węgla jest przyczynš charakterystycznej porowatoœci i kawernistoœci tych skał. Zróżnicowane kolory sš rezultatem obecnoœci domieszek tlenków żelaza, substancji bitumicznej i innych składników. Skala barw trawertynów oscyluje od jasno beżowych, różowych do żółtych, rdzawych, czerwonych po bršzowe i brunatne. Drugš charakterystycznš, obok porowatoœci, cechš jest laminacja podobna do słojów drzew. Powstawanie tego typu struktur wišże się z sezonowoœciš klimatycznš. Tworzenie się trawertynów ma miejsce tam, gdzie występujš masywy wapienne infiltrowane przez wody podziemne, które wypływajš na powierzchnię systemami Ÿródeł, zwišzanymi z młodymi uskokami tektonicznymi i młodš działalnoœciš wulkanicznš. Tego typu warunki istniejš doœć często i w zwišzku z tym Ÿródlane skały tworzš się współczeœnie w wielu miejscach na œwiecie. W Europie znane sš z rejonu Eger na Węgrzech (Egerszalok), Prowansji (Digne), Bagni di Tivoli we Włoszech. Niezwykle piękne formy występujš w Pamukkale w centralnej Turcji, gdzie spływajšce po stoku górskim wody ciepłych Ÿródeł utworzyły malowniczy system białych kaskad kamiennych. Podobne formy tworzš się w parku Yellowstone w USA wokół ródła Mamuciego.Najstarsze i najbardziej znane na œwiecie kopalnie trawertynu znajdujš się we Włoszech. Pomiędzy Rzymem i Tivoli, wzdłuż rzeki Aniene, będšcej dopływem Tybru występujš porowate, jasne wapienie tworzšce pokłady ponad 90-metrowej mišższoœci. Ich wiek w skali geologicznej jest bardzo młody około 80 tysięcy lat. W Rzymie jest to chyba najbardziej popularny rodzaj kamienia budowlanego- “trawertyn to kamień, z którego zbudowano to miasto”. Stosowany jest tu od 2000 lat nie tylko dlatego, że bogate złoża znajdujš się w odległoœci około 20 km, ale również dlatego, że w klimacie œródziemnomorskim kamień ten jest bardzo trwały. Z upływem czasu, œwieża powierzchnia miodowego trawertynu pokrywa się białš, naturalnš patynš i ten kolor dominuje w kamiennych budowlach rzymskich. Do najbardziej znanych obiektów, w których użyto trawertyny należy: Koloseum, fontanna di Trevi, fasada i kolumnada Bazyliki Œwiętego Piotra oraz wiele akweduktów rzymskich. Do budowy Koloseum sprowadzano tak wielkie iloœci materiału, że musiano wytyczyć specjalnš drogę (Via Tiburtina) przeznaczonš do transportu bloków kamiennych. Polakom kamień ten powinien być szczególne bliski, ponieważ zastosowano go na cmentarzu wojennym Monte Cassino, gdzie cytujšc słowa Wańkowicza “Wejœcia pilnujš na trzymetrowych pilastrach, w trawertynie rzeŸbione przez prof. Cambellotiego, dwa ogromne orły o potężnych szponach, o skrzydłach husarskich (...). Na każdym tarasie w dwuszeregu groby - na każdym krzyż z szarokremowego trawertynu i płyta z trawertynu z głęboko wkutym napisem”.Dużym importerem włoskich trawertynów sš Stany Zjednoczone. W ostatnim stuleciu kamienie te wykorzystano do wykończenia Lincoln Center w Nowym Jorku i Centrum Handlowym ABC w Los Angeles. W największej œwištyni obu Ameryk Narodowym Sanktuarium Niepokalanego Poczęcia w Waszyngtonie, w ołtarzu ufundowanym przez ponad 30 tysięcy Amerykanek noszšcych imię Mary, na wielkš skalę użyty został starannie wypolerowany trawertyn z Tivoli.Poza Włochami, w Europie trawertyny wydobywane sš także w innych krajach œródziemnomorskich: Hiszpanii, Portugalii i greckiej Macedonii. W ostatnich latach coraz większe znaczenie zyskuje bogata oferta kamieni tureckich. Trawertyny z Turcji zdobywajš w ostatnich latach rynki tradycyjnie opanowane przez Włochów. Przykładowo w Stanach Zjednoczonych, gdzie do 2001 roku dominowały włoskie trawertyny, w ostatnich latach pierwsze miejsce w imporcie tego typu kamienia zajęła Turcja. Na terenie USA duże złoża trawertynów występujš w Nowym Meksyku, Idaho i Montanie. Do największych należš wystšpienia w północnej częœci Nowego Meksyku, gdzie rozpoznano ponad 50, niekiedy bardzo bogatych złóż. Przykładowo zasoby eksploatowanej, przez New Mexico Travertine (NMT) w pobliżu miasta Belen, soczewy czwartorzędowej formacji trawertynowej Mesa Aparejo, wynoszš ponad 180 mln ton. Krajem bardzo interesujšcym surowcowo, zarówno ze względu na duże zasoby, jak i ciekawe kolorystycznie odmiany wydobywanych tam trawertynów, jest Iran. Obok klasycznych jasnych i żółtawo-bršzowych, występujš tam (wschodni Azerbejdżan - kopalnie Azarshahr) niezwykłe odmiany o jaskrawo czerwonych barwach. Od niedawna działa na rynku polskim firma Gravis, której szef pochodzi z Iranu i ma ambicję wprowadzenia na większš skalę kamieni z tego odległego, egzotycznego kraju.W Polsce nie ma złóż prawdziwego trawertynu o genezie Ÿródlanej. Odmiana kamienia budowlanego okreœlana tš nazwš to “trawertynopodobne”, silnie przekrystalizowane wapienie skaliste, występujšce w obrębie Jury Krakowsko-Wieluńskiej, w rejonie Działoszyna. Sš to skały znacznie starsze od typowych, eksploatowanych trawertynów, przeważnie czwartorzędowych. Sš wieku jurajskiego, ze skamieniałoœciami œwiadczšcymi o ich morskim pochodzeniu np. dużymi amonitami. Zalegajš prawie poziomo, w sposób nieregularny, w otoczeniu wapieni płytowych, a ich mišższoœć sięga 100 m. Brak uławicenia, charakterystyczna dla masywnych wapieni skalistych, utrudnia uzyskiwanie foremnych, regularnych bloków. Jest to bardzo wyraŸna różnica w stosunku do warunków górniczych w kopalniach prawdziwych trawertynów, gdzie skały cięte sš linami diamentowymi np. w Bagni di Tivoli na ogromne bloki o wymiarach 6x12x2 metrów. Skład chemiczny wapieni “trawertynopodobnych” jest podobny do składu wapieni skalistych, od których różniš się zasadniczo własnoœciami fizycznymi. Sš skałami zwięzłymi, o stosunkowo znacznej, aczkolwiek zmiennej wytrzymałoœci na œciskanie. Odznaczajš się charakterystycznš dla trawertynów strukturš polegajšcš na występowaniu w skale nieregularnych, pustych przestrzeni, często wypełnionych wykrystalizowanym kalcytem. Kremowa lub kremowoszara barwa, z żółtawymi i brunatnymi plamami i łatwoœć obróbki sprawia, że kamień ten stanowi cenny, unikalny w skali krajowej, materiał dekoracyjny. Cenny, lecz trzeba to podkreœlić, trudny do pozyskiwania.W dwóch złożach udostępnionych górniczo: “Zalesiaki” i “Raciszyn II” blocznoœć geologiczna oceniana była na 6-10 %. W trakcie eksploatacji ta istotna cecha okazała się niższa, a na dodatek oba złoża poczštkowo użytkowane były przez drogownictwo bšdŸ zakłady komunalne, przez co kamień pozyskiwano głównie do produkcji kruszyw nie dbajšc o zachowanie fragmentów, które mogły być przeznaczone do produkcji bloków i płyt. Obecni użytkownicy obu złóż zainteresowani sš (lub byli, bo kopalnia “Zalesiaki” od 2002 jest nieczynna) wydobyciem materiału blocznego, co skutkowało budowš zakładów obróbki. Tym niemniej w produkcji zdecydowanie przeważajš kruszywa, co jest nie tylko sposobem na wykorzystanie odpadów, ale koniecznoœciš wynikajšcš ze specyficznej budowy złóż. Krajowe trawertyny sš chętnie wykorzystywane na cele dekoracyjne. Z ostatnich większych realizacji, w których użyto kamień z Raciszyna, można wymienić budynek jednej z wyższych uczelni w GnieŸnie, gdzie cała elewacja zewnętrzna wykonana została z surowych płyt trawertynu. Specyficzne cechy tego pięknego kamienia wymagajš przestrzegania okreœlonych warunków przy jego stosowaniu tak, aby pozostawał długo ozdobš, a nie stał się on przyczynš problemów. Zalecany jest przede wszystkim do wykończenia wnętrz budynków, gdzie długo będzie można podziwiać jego urodę.

Materiały wykorzystane: Austin G., Barker J., 1990 Commercial travertine in New Mexico. New Mexico Geology, vol. 12, nr 3.Gajewski Z., 1979 Surowce węglanowe jury górnej na obszarze krakowsko-wieluńskim i ich znaczenie przemysłowe. Kwart. Geolog., t. 23, nr 2. Wyd. Geolog., WarszawaPinińska J., 1999 - Właœciwoœci wytrzymałoœciowe i odkształceniowe skał. Częœć III Jura krakowsko-częstochowska. Wydział Geologii Uniwersytetu WarszawskiegoRyka W., Maliszewska ., 1991 Słownik petrograficzny. Wyd. Geol., Warszawa.Wierzbowski A. i in., 1983 Nowe dane o górnej jurze Wyżyny Wieluńskiej i okolic Burzenina oraz jej znaczenie surowcowe. Kwart. Geol., t. 27, nr 3, Wyd. Geol., Warszawa