Naturalne motywy i materiały w fińskiej architekturze

Finlandia od zarania swych dziejów znajdowała się pod wpływem kultury wschodniej (Bizancjum i Nowogród)i zachodniej (Szwecja), co odcisnęło swe piętno również na kształcie jej architektury. Niestety, niewiele obiektów historycznych dotrwało do czasów współczesnych, czego przyczyny należy upatrywać w powszechnie stosowanym dawniej drewnie, jako materiale budowlanym, z powodu którego łatwo padały one ofiarą czerwonego kura. Przetrwały jedynie budowle kamienne i murowane. Architektoniczne style Europy docierały do Finlandii od średniowiecza ulegając przeobrażeniu pod wpływem tutejszej tradycji i lokalnych gustów estetycznych. Do największych i najsłynniejszych zabytków architektonicznych fińskiego średniowiecza należą zamek i katedra w Turku. Pierwsze kościoły kamienne powstały w krainie tysiąca jezior około 1300 roku. Charakterystycznym przykładem tego rodzaju budownictwa jest XV-wieczny kościół w Tyrvää. Jednak architektoniczny krajobraz Finlandii kształtowało budownictwo wiejskie, wznoszone z masywnych pni drzewnych, proste w formie, niskie, kryte dachem o małym spadku. Do tradycji należy zgrupowanie budynków mieszkalnych, gospodar-czych i sauny wokół prostokątnego dziedzińca. W architekturze współczesnej Finlandii znajdujemy pewną kontynuację tej tradycji, przejawiającą się w dążeniu do kształtowania niewielkich, zamkniętych przestrzeni, dziedzińca czy patia wewnętrznego. Po dość krótkim okresie panowania eklektyzmu w architekturze Finlandii, wraz z rosnącą świadomością narodową, do głosu doszedł narodowy romantyzm, cechujący się stosowaniem dużych płaszczyzn muru o naturalnej, silnej w wyrazie fakturze zewnętrznej, a także rodzimej ornamentyki opartej na motywach zwierzęco-roślinnych. Ścisła współpraca architektów z plastykami, która się wówczas nawiązała trwa do dziś. Równolegle do romantycznego nurtu narodowego istniał też kierunek o bardziej międzynarodowym charakterze. Znany teoretyk G. Strengell w 1901 roku postulował stosowanie prostych materiałów i niezakłamanej konstrukcji, kształtowanie budynku od wewnątrz, co w jego zamyśle miało prowdzić do zaniku symetrii i dyktatu piękna przez konstrukcję. Artykuł ten stanowił dojrzałe sformułowanie programu funkcjonalizmu, wyprzedzając jego urzeczywistnienie o ćwierć wieku. Nowa architektura, której nadano uproszczoną nazwę funkcjonalizmu, dotarła do Finlandii około 1927 roku. Kierunek ten szybko znalazł wielu zwolenników. Jego założenia oparte były na ideach międzynarodowego modernizmu głoszących demokrację, kolektywizację oraz hasła propagujące seryjną, tanią produkcję przemysłową. Pierwszym przejawem nowego kierunku była wystawa związana z obchodami 700-lecia miasta Turku. W końcu lat trzydziestych nastąpił zmierzch tzw. heroicznego okresu funkcjonalizmu, nasila się krytyczny stosunek wobec jego rygorystycznych wymogów, występuje znużenie obowiązującymi kanonami mody architektonicznej. W tej sytuacji szczególna rola przypada wzniesionej w latach 1939-1941 cmentarnej kaplicy Zmartwychwstania w Turku wg projektu E. Bryggmana. W latach czterdziestych wywrze ona duży wpływ na kształtowanie się tzw. funkcjonalizmu romantycznego. Charakterystyczne jej cechy, takie jak: znakomite wtopienie w otaczający krajobraz, powiązanie wnętrza z przyrodą, subtelność detalu, użycie drewna i mosiądzu oraz złagodzenie konturów i form, staną się właściwe dla tej nowej konwencji funkcjonalizmu. Architektura nowoczesna tego okresu operuje nowymi materiałami budowlanymi oraz szerszym wachlarzem form. Kompozycja budynków staje się swobodniejsza przy równoczesnym, czytelniejszym nawet aniżeli w obiektach z lat trzydziestych, rozgraniczeniu poszczególnych funkcji. Twórczość architektów fińskich znana jest daleko poza granicami kraju. Intensywnie rozwija się ruch budowlany, szczególnie w wielkomiejskim zespole Helsinek. Na zachód od stolicy powstaje pięć wielkich miast satelitarnych, m.in. Espoo. Kościół Temppeliaukio to jedna z wielu atrakcji turystycznych Helsinek, gdzie znajduje się wiele obiektów sakralnych. Światowy rozgłos uzyskał niezwykle oryginalny kościół Temppeliaukio, tzw. skalny. Projektanci, bracia Timo i Tuomo Suomalainen, laureaci zorganizowanego uprzednio konkursu, zaproponowali wykucie wnętrza kościoła w skalnym wzgórzu. Panujący tu nastrój przypomina wnętrza katakumb, w których zbierali się pierwsi chrześcijanie. Skontrastowanie swobodnych, z wyczuciem rzeźbionych ścian z lekką, oderwaną od skał kopułą dało znakomity efekt plastyczny. Świetna akustyka kościoła pozwala na organizowanie koncertów organowych i kameralnych. Wykuta w granitowej skale luterańska świątynia została oddana do użytku w 1969 roku. Z zewnątrz granit, właściwie zupełnie niepozorna góra, wnętrze olśniewające blaskiem świec i wpadającymi przez oszklony dach promieniami, absolutnie perfekcyjna akustyka. Kościół zlokalizowany jest dwa bloki na zachód od Muzeum Narodowego w dzielnicy Töölö na zachód od Mannerheimintie. Dach zamknięty szkłem (światło pada przez specjalnie zaprojektowane szyby, jest ich w sumie 180) oraz pokryciem miedzianym. Niewątpliwie dominującym obiektem stolicy Finlandii jest zrealizowany w latach 1967-1971 gmach koncertowo-kongresowy, zwany popularnie Finlandia Talo. Jest on pierwszym ukończonym obiektem zaprojektowanym w latach 1959-1964 przez Alvar Aalto w śródmiejskim centrum Helsinek. Głównym akcentem przestrzennym Finlandia Talo jest wyniesiona bryła dużej sali koncertowej.Jej rzeźbiarska forma, podkreślona w nocy światłem reflektorów, jest dominatą śródmieścia Helsinek. Biel carraryjskiego marmuru, skontrastowana z czernią granitu, tworzy w zestawieniu z kolorami nieba, wody i zieleni znakomitą kompozycję. Biały marmur zastosował Aalto również we wnętrzu głównej sali, łącząc go z ciemnymi płaszczyznami rzeźbiarsko potraktowanych fragmentów ścian z giętych elementów drewnianych.

• « poprz.
• nast. »