Turcja 2004

Badania zasobów kamienia naturalnego w Turcji wskazują, że ich wartość kształtuje się na poziomie pięciu miliardów metrów sześciennych. Ich eksploatacja dotyczy bardziej zachodniej części kraju, gdzie od lat funkcjonuje znacząca liczba kopalń, z których - jak wynika ze statystyk pochodzi siedemdziesiąt pięć procent całego wydobycia tureckich kamieni budowlanych. Miejsca wydobycia koncentrują się głównie wokół granic prowincji Denzili, Muđla, Balikesir, Bilecik, Afyon, Bursa, Burdur, Eskişehir. Dzisiejsza wciąż rosnąca pozycja Turcji wśród potentatów rynku kamieniarskiego ma swoje korzenie w działaniach podjętych dwadzieścia lat temu - szybki wzrost produkcji kamienia naturalnego rozpoczęły reformy wprowadzone w połowie lat osiemdziesiątych. Pierwszą zmianą było odejście od starych przepisów dotyczących prawa związanego z funkcjonowaniem kopalń. Wprowadzając prawo wydobywcze z sygnaturą 3213 tureckim biznesmenom stworzono możliwość swobodniejszego planowania inwestycji, nie obarczając ich przy tym groźbą utraty licencji na prowadzenie interesu. Zbiegło się to w czasie z rozwojem technologii wydobywczych, w szczególności z wprowadzeniem lin diamentowych do pozyskiwania bloków, dzięki czemu nad Bosforem zaczęto racjonalniej gospodarować zasobami kamienia. Lata dziewięćdziesiąte z kolei zaznaczyły się nasiloną tendencją do inwestowania i wyrównywania poziomu technologicznego tutejszego przemysłu kamieniarskiego do obowiązującego w państwach czołówki światowej.Obecnie na terenie Turcji znajduje się około dwudziestu tzw. zintegrowanych zakładów produkcyjnych. Są to całe centra wydobywcze posiadające własne kamieniołomy, transport, zakłady wyposażone w kompletne linie do obróbki kamienia naturalnego. Około czterdziestu zakładów z uwagi na swój potencjał kwalifikowanych jest jako średnie przedsiębiorstwa, natomiast najliczniej reprezentowana jest grupa małych firm kamieniarskich, bo w liczbie około półtora tysiąca. Zarządy dużych firmy po dokonaniu odpowiednich ocen rynku i warunków inwestowania dostrzegły możliwość stabilnego rozwoju, skutkiem czego otwarto nowe kopalnie umożliwiając wprowadzenie na rynek nowych materiałów. Obecnie funkcjonuje niemal tysiąc kopalń wydobywających ponad 6 milionów ton kamienia naturalnego rocznie. Tak gwałtowny wzrost wydobycia na poziomie 12-15% w skali roku w ciągu ostatnich dziesięciu lat przesunął Turcję z piętnastego na szóste miejsce w rankingu państw, w których wydobywany jest kamień. W prowincjach Denzili, Muđla oraz Balikesir roczne wydobycie bloków kamiennych waha się pomiędzy 130-150 tysięcy m szesc. Pozostała część tureckich prowincji wydobywa od 15 do 20 tysięcy m szesc rocznie. Przez większą część lat dziewięćdziesiątych wzrost wydobycia dyktował rynek lokalny. Gdy inwestycje w tureckiej branży budowlanej zaczęły słabnąć, tutejsi producenci kamienia zaczęli szukać nowych rynków zbytu poza granicami kraju. I właśnie tam kamieniarski potencjał Turcji widać dziś najwyraźniej. W ciągu ostatnich pięciu lat zwiększono produkcję o ponad jedną czwartą, by sprostać rosnącemu zapotrzebowaniu rynków światowych. 42% procentowy wzrost eksportu w ubiegłym roku to dowód na to, iż kraj nad Bosforem to obecnie po Chinach najprężniej rozwijający się ośrodek kamieniarstwa na świecie. Wydobycie kamienia na poziomie sześciu milionów ton w 2003 roku to tylko trochę mniej niż w Hiszpanii. Przyczyn sukcesu tureckiego kamieniarstwa jest parę, o czym pisaliśmy w poprzednim numerze ŚK (nr 2/27, str. 79). Turecki przemysł kamienia naturalnego w stosunkowo krótkim czasie przeszedł transformację technologiczną, co możliwe było dzięki rezygnacji z konsumpcji wpływów ze sprzedaży kamiennych bloków przez pokaźną część tutejszych firm-właścicieli kopalń i skierowaniu tych środków na zakup najnowocześniejszych linii technologicznych umożliwiających poszerzenie własnej oferty. Dzięki temu obok produktów standardowych w ofercie pojawiły się wyroby specjalne i cięte na wymiar. Słusznie bowiem założono, iż większe korzyści przy posiadanym potencjale osiągnie się tworząc wartość dodaną do produktów już oferowanych, a ta możliwa jest do osiągnięcia tylko poprzez wysoką technologię obróbczą. Obecnie połowę produkcji stanowią produkty wspomniane powyżej, w skład których wchodzi między innymi płytka modularna sprzedawana w każdej możliwej do uzyskania fakturze, od tradycyjnych polerowanej czy szlifowanej, do będących ostatnio w modzie fakturach płomieniowanej, młoteczkowanej czy antycznej.430 milionów dolarów ubiegłorocznych wpływów z eksportu udało się osiągnąć głównie dzięki sprzedaży trawertynu, szczególnie do USA (wykres 1). Nie bez znaczenia jest tutaj kwestia ceny. Dla produktów standardowych, specjalnych oraz ciętych na wymiar w przypadku handlu z USA w 2002 roku wynosiła ona 550 euro za tonę, podczas gdy te same produkty oferowane przez włoskich czy hiszpańskich producentów były o połowę wyższe, czyli odpowiednio 1091 euro za tonę oraz 929 euro za tonę. Również w cenie samego trawertynu nastąpił w ostatnich latach spadek cen z poziomu 28 dolarów za metr kwadratowy do 10 dolarów. To między innymi z tego powodu większa sprzedaż materiału nie przekładała się na większy niż jest to u konkurencji zysk. Niskie ceny są problemem wewnętrznym Turcji. Doszło bowiem do sytuacji, w której kraj ten stał się sam dla siebie konkurencją. Gwałtowne obniżanie cen spowodowało utracenie wcześniej wypracowanych poziomów i z tego powodu pomimo wzrostu obrotów dochody wielu firm obniżyły się. Trawertyn oraz marmur to główne zasoby kamienia naturalnego w Turcji. Kraj ten posiada również zasoby granitu ale są one ograniczone. Najpopularniejsze odmiany tureckiego granitu to chociażby różowy Aksaray, niebieski Bandirma oraz podobne do spotykanych w Polsce Ayvalik oraz Kaman. Atrakcyjny jest zielony diabaz Gemlik. Głównymi odbiorcami tureckich granitów są Niemcy, Rosja, Turkmenistan oraz Uzbekistan. Niedobór granitów uzupełniany jest importem, którego wartość wynosi około 50 milionów dolarów. Najwięcej tego kamienia sprowadza się z Hiszpanii. Inne państwa dostarczające granit do Turcji to między innymi Włochy, Norwegia, Brazylia, RPA, Indie, Ukraina, Zimbabwe oraz Portugalia. Przyszłość tureckiego kamieniarstwa upatruje się w dalszym rozwoju zaplecza technologicznego bazując zarówno na maszynach z Zachodu, jak i na coraz prężniej rozwijającym się lokalnym rynku producentów maszyn kamieniarskich. Oczywiście najbardziej poszukiwana jest tutaj technologia związana z obróbką marmuru i trawertynu.W ostatnich latach powstało wiele nowych szkół zawodowych posiadających kierunek kamieniarski. Programy zawodowe prowadzone są w Dokuz Eylul (Torbali), Kocatepe (Afyon i Iscehisar), Dumlupinar (Gediz), Mersin (mut). Wiele ośrodków przemysłowych otwiera we własnym zakresie centra szkoleń, w których można poznać rzemiosło i współczesne metody obróbki kamieniarskiej. Wykształceni pracownicy, od inżynierów i technologów, po szeregowych pracowników kopalni a także specjaliści od marketingu i promocji, tworzą grupę ludzi, która ma zapewnić dalszy rozwój tureckiego kamieniarstwa. Powstają również ośrodki przyzakładowe jak chociażby planowany ośrodek kształcenia w obróbce marmuru, który ma być zlokalizowany pomiędzy miastem Gebze a wioską Koseler w specjalnej strefie ekonomicznej.Moda na trawertyn oraz marmur w wersji “antykowanej” zrodziła się we Włoszech ale to właśnie tureckie firmy kamieniarskie dołożyły największych starań, by o tych nowych fakturach kamieni było na świecie głośno.Powierzchnie “antyczne” kamiennych płytek i płyt - czyli o szacownej fakturze nadawanej materiałom przez działanie czasu i używanie - uzyskiwane są na materiałach kamiennych w procesie produkcyjnym. Sztuczne nadanie wiekowego wyglądu powierzchniom kamiennych wyrobów dokonuje się poprzez zaokrąglenie i starcie krawędzi a także uzyskanie miękkich, pastelowych barw w przypadku jasnych materiałów barw. Efekt antyczny zazwyczaj nadawany jest elementom o geometrycznych kształtach (okrągły, kwadratowy, prostokątny, trójkątny) ale można go spotkać również na większych elementach, takich jak kolumny, kominki. Jedną z metod uzyskiwania opisywanej faktury jest stosowanie środków chemicznych. Proces ten nazywany jest “kąpielą kwasową”. Wykorzystuje się go w obróbce powierzchniowej takich kamieni, jak trawertyn, marmur, wapień, alabaster, czy breccia. Materiały te poddane działaniu odpowiednio przygotowanych kwasów zmieniają swą powierzchnię na skutek nierównomiernego odpadania elementów wierzchniej warstwy. Ostatecznie rezultatem oddziaływania kwasem jest powierzchnia, jaką można zaobserwować na kamieniach poddanych działaniu różnych wpływów na przestrzeni nawet setek lat. W zależności od stopnia reagowania danego materiału na kwas otrzymujemy różne formy powierzchni antycznej. Stosowanie chemii pozwala oddziaływać na dany materiał punktowo, jak za pociągnięciem pędzla, lub totalnie na całą powierzchnię.Zdarza się iż materiał o antycznej fakturze poddaje się dalszej obróbce. Najczęściej spotykane kombinacje to antyk poddany piaskowaniu bądź antyk poddany młoteczkowaniu. Po dokonaniu wszystkich niezbędnych zabiegów, oprócz czyszczenia materiału w celu pozbycia się resztek szkodliwych substancji, następuje zazwyczaj szereg zabiegów impregnacyjnych, takich jak nanoszenie wosków czy żywic, w celu zwiększenia odporności materiału na działanie kwasów czy wody.Mechaniczne nadawanie faktury typu antyk wykonuje się przy zastosowaniu maszyn: obrotowej, pracującej niczym tradycyjna betoniarka, lub wibrującej. W obydwu przypadkach poddawane procesowi “postarzenia” kamienne elementy zostają umieszczone w maszynie, do której następnie wprowadza się wodę lub mieszankę wody i materiału ściernego (np. piasku). Maszyna obrotowa obraca materiałem, czego skutkiem jest jego ocieranie i zderzanie z wewnętrzną ścianą komory cylindra - następstwem tego jest kontrolowana degradacja wierzchniej części kamienia. W drugim przypadku ruch obrabianego materiału odbywa się w kierunku góra - dół, efekt antyczny dzięki zastosowaniu różnych prędkości może być mocno zróżnicowany. Trawertyn oraz marmur o antycznej fakturze w ostatnim czasie cieszą się entuzjazmem architektów i projektantów wnętrz. W swych pracach projektowych skłaniają się oni ku stosowaniu kamieni o jednakowych barwach bądź o podobnym odcieniu ale najwyżej dwóch. Wyraźne są też preferencje co do formy geometrycznej i tak najbardziej popularne są kwadratowe lub prostokątne płytki modularne w wielkościach od 15 do 25 cm układane klasycznie. Często te tradycyjne układy wzbogaca się stosując małe elementy dekoracyjne, tzw. wkładki, w postaci trójkątów, rombów lub innych niestandardowych form geometrycznych. Efekt rustykalny natomiast uzyskuje się poprzez szerokie łączenia zastosowanych płytek wypełnione ciemnymi fugami. Materiały kamienne typu antyk łatwo komponują się w takich miejscach, jak kuchnie czy łazienki. Do zalet zaliczyć można też łatwość łączenia ich z drewnem oraz ceramiką.

• « poprz.
• nast. »