Świat Kamienia Czytelnia Świat Kamienia rocznik 2004 Świat Kamienia nr29 lipiec 2004 Skamieniałoci kamieniarstwo-architekturaSkamieniałoci to zachowane w skałach szczštki rolin i zwierzšt żyjšcych niegdy na Ziemi. 
Przetrwały dzięki fosylizacji (fig. 1). Od niepamiętnych czasów, zwłaszcza te bardziej spektakularne, budziły zdziwienie i zaciekawienie ludzi. Niektórym greckim mylicielom udało się nawet znaleć właciwš odpowied na pytanie skšd pochodzš. Zarówno Ksenofanes jak Herodot twierdzili, że sš to szczštki rolin i zwierzšt, które żyły ongi na Ziemi. W redniowieczu przemylenia znakomitych filozofów poszły niestety w
i zabyt-kowe (porównaj E. Tołkanowicz, Marmury polskie. wiat Kamienia 2001/4). Można nawet zaryzykować tezę, że umiejętnoć wydobycia i ekspozycji walorów estetycznych kamienia powodowanych obecnociš w nim skamieniałoci wyróżnia największych mistrzów kamieniarstwa i projektantów architektury, zarówno współczesnych jak i czasów minionych.Jednoczenie coraz popularniejszy, a ostatnio nawet modny staje się także inny sposób wykorzystania skamieniałoci; w Polsce jest on jeszcze stosunkowo mało stosowny. Chodzi w nim o posłużenie się odpowiednio wypreparowanš formš pojedynczej skamieniałoci lub ich grupš, szczególnie tych o doć dużych rozmiarach; mogš one występować w kompozycji z innymi elementami kamieniarskimi lub architektonicznymi i w niektórych realizacjach być odbierane na podobieństwo rzeby. Preparacja formy skamieniałoci może być zupełna lub tylko częciowa; ta ostatnia jest szczególnie interesujšca, gdyż tak spreparowane skamieniałoci sprawiajš wrażenie wyzwalajšcych się czy wyłaniajšcych z materii skalnej, w której tkwiły przez miliony lat (fig. 6). Powierzchnia wypreparowanych form, zależnie od tworzywa skalnego i przeznaczenia bywa obrabiana różnie; w niektórych realizacjach bywa nawet polerowana. Rzadko zdarza się jednak, by skamieniałoci występowały w lunym osadzie lub zostały z niego wypreparowane siłami natury. Zazwyczaj tkwiš we wnętrzu zwięzłej i doć twardej skały; wymagajš zatem preparacji. Wišże się to z przynajmniej częciowym usunięciem nadmiaru skały. Aby preparacja przebiegała sprawnie, należy wczeniej ustalić metodykę pracy i przygotować odpowiedni zestaw narzędzi. Niezależnie od tego, które z nich się stosuje, niesłychanie ważna jest w takiej pracy skrupulatnoć, cierpliwoć i starannoć. Narzędzia stosowane w preparacji skamieniałoci można podzielić na ręczne i mechaniczne. Do tych pierwszych należš różnorakie igły i dłuta, skrobaki, szpatułki, rylce i młotki. Każde z nich, zależnie od potrzeb, może mieć różnš wielkoć, masę i kształt. Narzędzia ręczne z powodzeniem zastępowane sš w ostatnich latach przez urzšdzenia elektryczne Dużš popularnociš cieszš się zwłaszcza różnorakie młotki i minimłotki pneumatyczne, grawerki, wiertarki i miniwiertarki. Większe pracownie posiadajš także piaskownice (sandblastery). Przy preparacji bardzo ważna jest odpowiednia stabilizacja obrabianego bloku dla uniknięcia nieoczekiwanych pęknięć lub ukruszeń. Stosuje się do tego tzw. poduszki preparatorskie. Sš one szczególnie użyteczne w przypadku obrabiania i oczyszczana dużych skamieniałoci. W trakcie obróbki blok musi opierać się całš dolnš powierzchniš o podłoże. W przeciwnym wypadku naprężenia i wibracje doprowadzš do rozpadu okazu na kawałki. Poduszkę preparacyjnš można wykonać przez zszycie dwu warstw brezentu lub innej mocnej tkaniny; następnie wypełnia się jš piaskiem (nie do pełna). Wielkoć poduszki dostosowuje się do wielkoci preparowanych elementów. Ponieważ czasami wygodnie jest oprzeć okaz na kilku poduszkach, dobrze jest mieć zestaw różnej wielkoci poduszek. Podczas pracy można górnš powierzchnię poduszki zwilżyć wodš; dzięki temu jest bardziej zwarta, lepiej podpiera preparowanš skamieniałoć i nie pyli. W preparatyce bywajš stosowane też metody chemiczne. Wykorzystujš one różnice w składzie chemicznym między skamieniałociš a skałš, w której się ona znajduje. Skamieniałoci ze skały porowatej dobrze preparuje się metodš termicznš, przez wielokrotne zamrażanie i rozmrażanie obrabianego obiektu nawilżanego wczeniej wodš (najlepiej w warunkach próżni). Zazwyczaj wydobyte ze skały skamieniałoci sš na tyle trwale, że nie wymagajš konserwacji. Szczególnych zabiegów konserwacyjnych wymagajš tylko niektóre. Okazy takie trzeba nasšczyć odpowiednimi roztworami zabezpieczajšcymi. Niegdy stosowano szelak, gumę arabskš czy klej stolarski, dzi najczęciej polimetakrylan metylu (pleksiglas) w rozpuszczalniku (fig. 7). Preparacja skamieniałoci zostanie w przyszłoci zapewne zautomatyzowana. Podejmowane sš zresztš już próby preparowania skamieniałoci przy pomocy promienia lasera, a projekcja przy pomocy tomografu komputerowego pozwala na trójwymiarowe frezowanie; oba urzšdzenia sš już dostępne, choć jest to jeszcze bardzo kosztowne.
Skorzystaj z naszej prenumeraty.
Zamów całoroczną prenumeratę Świata Kamienia!
| 45-837 Opole, ul. Wspólna 26 woj. Opolskie Tel. +48 77 402 41 70 Biuro reklamy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript. Redakcja: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript. |
