CO DALEJ Z POLSKIMI WAPIENIAMI?

Region Kielecczyzny i Małopolski upada pod względem kamieniarskim. Targi w Kielcach tracą na znaczeniu, spada także zainteresowanie polskimi wapieniami, a przecież to właśnie Pińczak, Zygmuntówka, Bolechowice, Morawica, Dębnik cieszą się w kraju sławą tych materiałów, wokół których tworzyła się historia Polski. W rejonie Pińczowa i Dębnika istniały dwa najważniejsze w Polsce ośrodki kamieniarstwa włoskiego. A obecnie?

Pińczak. O Pińczaku i Pińczowskich Zakładach Kamienia Budowlanego pisaliśmy wiele razy. Sytuacja w tym zakładzie jest bardzo niejasna i konia z rzędem temu, kto wyjaśni, dlaczego ten ogromny kiedyś zakład upada. Nie oznacza to jednak, że Pińczak zniknie z rynku. Koncesję na eksploatację złoża wapieni w okolicy Pińczowa otrzymała firma Marmur-Płytki z Podłęża pod Pińczowem. Jak zapewnia właściciel firmy, Jacek Łata, badania wykazały, że jest to dokładnie ten sam materiał, wapień lekki Pińczak, jaki wydobywany jest w PZKB.
Dokumentacja złoża trwała dwa lata ponieważ kopalnia leży na obszarze parku krajobrazowego. Urobek będzie czerpany koparką. Pozwolenie wydane zostało na kopalnię o powierzchni do dwóch ha i roczne wydobycie 20 tys. ton. Wobec obecnego zapotrzebowania na ten kamień, możliwości wydobywcze są wystarczające.
Wizyta w kopalni pozwala stwierdzić, że faktycznie jest już zrobiona odkrywka i odsłonięta ściana, a materiał z dolnych warstw złoża wygląda bardzo obiecująco. Ze względu na trudny dojazd niemożliwe będzie przewożenie ciężkich, dużych bloków, ale kto dziś potrzebuje duże płyty z Pińczaka? Materiał ten nadaje się na materiał rzeźbiarski, do tralek, na elewacje pionowe. Jest to materiał niszowy i trudno znaleźć jego tańszy odpowiednik. Pińczak jest miękki w obróbce, ale po około trzech miesiącach się patynuje i jest o wiele twardszy niż w momencie wydobycia.
 Pochwała Morawicy. Być może przyczyną spadku zainteresowania polskimi kamieniami dekoracyjnymi jest fakt, że socjalistyczna architektura skutecznie nam je obrzydzała? Ot, weźmy taką Morawicę, z której położono po wojnie kilkadziesiąt posadzek w urzędach, sądach, szpitalach i innych miejscach. Niestety, kładziono ja na szarym cemencie i dziś na tym naprawdę ładnym kamieniu możemy obserwować tylko nieestetyczne wykwity.
Jest jeszcze inny winowajca spadku zainteresowania polskimi marmurami – chińszczyzna. Morawica to głównie kamień posadzkowy, zamawiany przez kościoły, osoby prywatne, które szukały materiałów eleganckich, ale ekonomicznych. Dziś chiński granit wygrywa walkę cenową z Morawicą, a gdy klient ma do wyboru chiński granit i polski zbity wapień na posadzkę w jednej cenie, to wybierze granit ze względów funkcjonalnych.
Morawicę stosuje się już tylko tam, gdzie są zalecenia konserwatorskie. Kupują ją także pasjonaci, którzy potrafią docenić, że Morawica się ładnie starzeje. Odpowiednio położona, na białym cemencie, nie przebarwia się. Z natury jest półmatowa, więc nie traci połysku, a co najważniejsze nie rysuje się w trakcie eksploatacji. Odpowiednio utrzymywane piętnastoletnie posadzki wyglądają jak położone wczoraj.
 Będzie nowy kamień? Niedaleko Chmielnika, 30 km od Kielc, otwarto w zeszłym roku dwie kopalnie. Właściciele obu (jedną kupił zakład robót drogowych Fart, drugą firma braci Hochel, właścicieli kopalni granitu w Kamiennej Górze) mają zamiary wydobywania kruszywa na podsypkę. Okazuje się jednak, że część tamtejszego złoża jest udokumentowana jako bloczna. Jeżeli tylko właściciele będą mieć fantazję, mogą wprowadzić na rynek zupełnie nowy kamień budowlany. W polskiej skali byłoby to nie lada wydarzenie.
 W Bolechowicach nadal cisza. Wieść o zakupie kopalni w Bolechowicach przez Ceramikę Odonów także anonsowaliśmy w zeszłym roku. Tymczasem mija 8 miesięcy od przejęcia, a kopalnia nadal stoi pusta i nie jest eksploatowana. Właściciel zapowiada wydobycie bloków wczesną jesienią, a na kamień zapotrzebowanie jest, więc o zbyt można być spokojnym. Póki co trwają prace związane z przeniesieniem koncesji z Pińczowskich Zakładów Kamienia Budowlanego.
 Czarny marmur nie dla Polaka. W Dębniku od kilku wieków wydobywano czarny marmur. Ustne przekazy głoszą, że znany kamieniarski ród Cekierów z Dębnika został tam sprowadzony w XVI wieku z Włoch przez królową Bonę. Kamieniarze z Dębnika uzyskali przywilej wysyłania bloków do Polski i na Litwę. Materiał był wydobywany na skalę przemysłową do 1993 roku, bloki był wysyłane do Włoch i Egiptu. Kamieniołomy dębnickie otwarto ponownie w 2007 roku. To, że je otwarto, może jest pewnym nadużyciem. Kamień jest wydobywany incydentalnie, w małych blokach. Brakuje funduszy na zagospodarowanie złoża i dotarcie do głębszych pokładów.

Igor Masłowski

• nast. »