PORFIR - DEKORACYJNY KAMIEŃ W ARCHITEKTURZE

Szczegóły

Opublikowano: wtorek, 29, kwiecień 2008 01:00

Naturalnie rozłupana powierzchnia skały jest usiana chromatycznymi wariacjami pasków lub kropek różnych kolorów. Dominującymi barwami są: szary, purpurowo–szary i jasnobrązowy. Porfir z gładką powierzchnią nigdy także nie jest jednolity kolorystycznie i w większości przypadków przejawia dominację barw: szarej, brązowej i czerwonej.
Od czasów starożytnych był używany do wytwarzania sarkofagów, rzeźb i mnóstwa innych przedmiotów jak również elementów architektonicznych. Historycznie został potwierdzony przez odnalezienie osady z epoki brązu nad jeziorem Ledro; porfir w kształcie toczaków wyprodukowanych prawdopodobnie z materiału pozyskanego z pobliskich złóż morenowych uformowanych podczas epoki lodowcowej w Molina di Ledro, jako część Lodowca Południowotyrolskiego. Źródła historyczne wskazują także na używanie porfiru przez starożytne cywilizacje Asyrii, Babilonu, Egiptu i Rzymu.
Najszerzej wykorzystywanym rodzajem porfiru był czerwony porfir lub raczej andezyt o strukturze porfiru charakteryzujący się purpurowym zabarwieniem skały. Znany był także mniej cenny rodzaj porfiru zwany „Lattirato” z obecnością białych składników mineralogicznych zmniejszających intensywność koloru czerwonego.
Na początku panowania egipskiej dynastii Ptolemeuszy czerwony porfir używany był głównie w celach dekoracyjnych, by dopiero później być kojarzonym z władzą królewską i świętością, gdy zaczęto utożsamiać go ze znaczną symboliczną wartością ze względu na purpurowy kolor, który prawie we wszystkich współczesnych cywilizacjach, nawet dalekowschodnich, uważany był za bezpośrednie odniesienie do cesarza jako ziemskiego wcielenia boskości. Ze względu na wartość symboliczną, porfir odnaleźć można wśród kamieni dekorujących świątynię Salomona (950 – 927 p.n.e.), gdzie czerwony porfir opisany jest jako kamień „podobny do czerwono – żarzących węgli”. Znaczną symboliczną i dekoracyjną rolę porfiru odnaleźć można także w Starym Testamencie, w pierwszym rozdziale Księgi Estery w opisie uczty w Suezie, gdzie królewskie apartamenty Aswerusa, króla Persji (VI w. p. n. e.) opisane są z bogatą symboliką: „Białe tkaniny lniane i fioletowa purpura były umocowane sznurami z bisioru i czerwonej purpury do srebrnych pierścieni na kolumnach z białego marmuru. Sofy złote i srebrne stały na posadzce z porfiru, białego marmuru, matki masy perłowej i czarnego kamienia”.
Także Dante bardzo wychwala symboliczną wartość czerwonego porfiru w IX pieśni z Czyśćca, gdy opisuje trzy różnokolorowe stopnie prowadzące do bram Czyśćca:
„Pierwszy był biały, gładkości misternej,
Przeczysty marmur, jak szkło jednolity,
Powierzchnią obraz mój odbijał wierny,
Stopień drugi z ciemnogranatowej płyty,
Powierzchni szorstkiej, słońcem przepalonej,
Wzdłuż i wszerz gęsto szczerbami pokryty,
Trzeci zaś stopień, na sam szczyt zwalony,
Barwą porfirów zdał się rozpłonięty,
Jak krew, co tryśnie prosto z ran, czerwony”.
Pierwszy stopień jest z białego marmuru, drugi ciemniejszej barwy z szorstkiego i popękanego kamienia, trzeci z czerwonego porfiru. Według najbardziej rozpowszechnionej interpretacji trzy stopnie odpowiadają trzem częściom Sakramentu Pokuty: 1) rachunek sumienia, 2) wyznanie grzechów, 3) mocne postanowienie poprawy. Kolor czerwony symbolizuje żarliwość konieczną przy podejmowaniu decyzji o powstrzymywaniu się od grzechu.
W czasach rzymskich czerwony porfir miał także duże znaczenie symboliczne, jako kamień uważany za odpowiednik tylko dla cesarza, jego rodziny i bogów. Uważa się, że porfir został po raz pierwszy przywieziony do Rzymu w I w. p.n.e. i był konsekwentnie, ale oszczędnie wykorzystywany w czasach Republiki i pierwszych lat Cesarstwa Rzymskiego. Użycie porfiru znacznie wzrosło po podboju Egiptu. Rzymianie rozpoczęli wydobywanie porfiru z egipskich kamieniołomów za panowania cesarza Klaudiusza. Od rządów Trojana po panowanie Dioklecjana notuje się stały wzrost wydobycia porfiru. Porfir używany był wyłącznie do dekoracji budynków użyteczności publicznej i pałaców Cesarza. Sądzi się, że najważniejsze części cesarskich pałaców Dioklecjana i Konstantyna pokryte były porfirem, a także w salach przyjęć porfirem zaznaczone były koła – miejsce, gdzie ambasadorowie padali na kolana przed Cesarzem.
Porfir jako symboliczny kamień używany był również przy cesarskich pochówkach: prochy Nerona przechowywano w urnie, a cesarz Hadrian zlecił wykonanie swego olbrzymiego sarkofagu również z porfiru.
Septymiusz Sewer, chcąc być pewnym cesarskiego pogrzebu, na wypadek śmierci podczas bitwy, zabrał swą porfirową urnę do Brytanii.
W drugim stuleciu czerwony porfir był szeroko rozpowszechniony w Konstantynopolu jako budulec pałaców cesarskich, pamiątkowych kolumn i grobowców.
Przykłady zastosowań porfiru w budownictwie monumentalnym wszystkich czasów, można by mnożyć w nieskończoność, co świadczy o jego niezwykłej popularności.
Dzisiaj porfir szeroko stosowany w budownictwie i w architekturze, znalazł również uznanie jako doskonały materiał w tradycyjnych robotach kamieniarskich i jest stosowany w szerokim zakresie asortymentów na okładziny elewacji i wnętrz oraz jako płyty lub kostka do brukowania placów, chodników i ulic.

(jm)