Piaskowiec dolnośląski

Szczegóły

Opublikowano: poniedziałek, 25, czerwiec 2007 08:32

Piaskowce dolnośląskie pod względem technicznym należą do najlepszych w Europie. Tworzą największe i najbardziej wydajne złoże piaskowców w skali europejskiej. Charakteryzują się łatwością urabiania i małymi ilościami odpadów podczas wydobycia bloków kamieniarskich. Bardzo duża wytrzymałość na wpływy atmosferyczne oraz twardość powodują, że piaskowce te należą do najlepszych materiałów budowlanych. Stosowane są do produkcji płyt okładzinowych, cokołów, elementów profilowanych i rzeźb. Ich wysoka twardość pozwala na produkcję płyt chodnikowych, stopni schodów, krawężników ulicznych oraz toczydeł. Wyróżnia się odmiany drobno- i średnioziarniste o barwie białawej, żółtawej, żółtobrązowej. Piaskowce te stosowane były już od czasów średniowiecza w budownictwie monumentalnym Wrocławia i Kłodzka, a także innych miast. Z powodzeniem również były eksploatowane. Największe znaczenie mają piaskowce wieku kredowego. Występują one w pobliżu Bolesławca, Lwówka Śląskiego i Złotoryi, a w rejonie Kłodzka w kamieniołomach Radków, Wolany, Szczytna.

Piaskowce kwarcowe

W depresji śródsudeckiej piaskowce wykształcone jako naprzemianległe ławice zlepieńców piaskowców i mułowców obecnie nie są wykorzystywane ze względu na małą zwięzłość i brak bloczności. Na niewielką skalę eksploatowano piaskowce szarogłazowe występujące w Górach Bardzkich i w Sudetach Wschodnich, np. w Braciszowie koło Głubczyc, stosowane w produkcji kruszywa niskich klas. Szarogłazy obecne są w okolicach Zgorzelca (Jerzmanki). Największe znaczenie surowcowe mają szarogłazy Gór Opawskich. Są to piaskowce o spoiwie krzemionkowym i stałym składzie petrograficznym (Dębowiec) lub o stopniowym przejściu od drobnoziarnistego zlepieńca do szarogłazów mikowych. Eksploatowane są jako materiał drogowy (brukowce, oporniki, kamień łamany, tłuczeń, kliwiec). Czerwone, średnio- lub gruboziarniste piaskowce tworzą liczne wychodnie w okolicach Świerków, Nowej Rudy, Tłumaczowa. Zwięzłe, czerwone, z odcieniem ciemnowiśniowym piaskowce budowlane największą miąższość osiągają w okolicach Słupca. Skały te o dużej bloczności zwane są czerwonym piaskowcem śląskim. Patynują na kolor ciemnoczerwony.   Drobno- do średnioziarnistych mają spoiwo krzemionkowo-ilasto-żelaziste. Były powszechnie stosowane do wznoszenia budynków, kościołów i robót inżynierskich. Charakteryzują się dużą odpornością na wpływy atmosferyczne. Piaskowce okresu kredowego występują w niecce Krzeszowa i w Górach Stołowych. Tworzą trzy poziomy litologiczne nazywane dolnymi, środkowymi i górnymi piaskowcami ciosowymi. Zawartość kwarcu dochodzi tu do 95% objętością, a w strefie wietrzenia tych piaskowców powstają złoża piasków szklarskich i formierskich. Dolne piaskowce ciosowe znane są z licznych, nieczynnych już kamieniołomów w Górach Stołowych i niecce Krzeszowa. Te drobnoziarniste piaskowce mają barwę od żółtej do ciemnobrunatnej. Środkowe piaskowce ciosowe są na ogół średnioziarniste, ale bywają i gruboziarniste o barwie jasnożółtej, czasem brunatnej, różowej i czerwonej. Liczne kamieniołomy znajdują się na obszarze Gór Stołowych w Radkowie, Wambierzycach, Wolanach, Złotnej. W Radkowie czynny jest duży kamieniołom, z którego pochodzą najbardziej chyba znane piaskowce śląskie. Wydobywane jako bloki do celów kamieniarskich i budowlanych. Mają one zabarwienie jasnoszare z odcieniami żółtawym i różowym do jasnobrązowego, przy czym najczęściej eksploatuje się odmianę jasnokremową. Lekko się patynuje do szarobrązowego nalotu. Mają spoiwo krzemionkowo-ilaste od grubo- przez średnio- do drobnoziarnistego. Jasnokremowe, żółtawe i szarożółte zawierające nieliczne brunatne ziarna limonitu są piaskowce z kamieniołomu Wolany koło Polanicy Zdrój. Patyna jest tu słaba w postaci szarawego nalotu z odcieniem brunatnym. Są to piaskowce głównie średnioziarniste (podrzędne drobno- lub grubo-) o spoiwie głównie krzemionkowym, czasem o domieszce ilastej lub żelazistej. Górne piaskowce ciosowe budują szczeliniec i główny grzbiet gór stołowych. Są one bardzo dobrze wysortowane drobno- niekiedy średnioziarniste. Zazwyczaj białe, ale bywają też zabarwione na jasnożółty. Niegdyś eksploatowane były w kamieniołomach Łężna, Łężyce i Szczytna Śląska. Obecnie czynny jest kamieniołom Szczytna-Zamek koło Dusznik Zdroju. Tamtejsze piaskowce mają barwę szarą i żółtawą, niekiedy z różowo-rdzawymi smugami. Patyna jest słaba, szarobrązowa. Jest to skała bardzo zwięzła drobno- i średnioziarnista o spoiwie krzemionkowo-ilastym bądź wyłącznie krzemionkowym. Największą kwasoodporność wykazują górne piaskowce ciosowe. W depresji północnosudeckiej wystąpienia piaskowców skumulowane są pomiędzy Złotoryją, Bolesławcem i Lwówkiem Śląskim. Są to jasne piaskowce kwarcowe o spoiwie ilastym lub ilasto-krzemionkowym. W okolicy Złotoryi w kamieniołomie Czaple występują piaskowce o zabarwieniu jasnokremowym, jasnoszarym i jasnożółtym; nierównoziarniste, przeważnie średnioziarniste z podrzędną zawartością odmian drobno i gruboziarnistych, spoiwo mają krzemionkowo-ilaste, patynują się na szaro bądź ciemnoszaro z odcieniem złocistym.  Najlepszy surowiec budowlany w depresji północnosudeckiej reprezentują piaskowce eksploatowane w Rakowicach Małych i Żerkowicach koło Lwówka Śląskiego. Poszczególne ławice mogą osiągać miąższość nawet do 10 metrów. Cechują się dobrymi właściwościami fizycznymi. Regularny  system spękań ciosowych wraz z dużą miąższością ułatwia eksploatację. Najlepsze ich zastosowanie to bloki kamieniarskie. Produkuje się z nich płyty okładzinowe, kamień murowy i łamany, stosuje do robót inżynierskich. W budownictwie stosowane są od średniowiecza. W kamieniołomie Rakowice Małe występują piaskowce o zabarwieniu jasnoszarym i jasnożółtym. Patynują się na szaro. Są głównie drobnoziarniste a spoiwa mają krzemionkowo-ilaste, które to cechy charakteryzują również piaskowce z Żerkowic. Mają barwę jasnoszarą i jasnożółtą, czasem są szarokremowe i jasnoróżowe. Patyna jest szara i ciemnoszara. Piaskowiec z kamieniołomu Wartowice koło Bolesławca jest jasnoszary do jasnożółtego. Patynuje jako szarobrązowy nalot. Głównie drobno- i średnioziarnisty o spoiwie krzemionkowym, sporadycznie  domieszka spoiwa ilastego. W Zbylutowie koło Lwówka Śląskiego skała jest kremowa, jasnożółta, czasem z rdzawożółtawymi smugami. Patyna jest szara lub ciemnoszara z odcieniem żółtawym. Są to piaskowce głównie średnioziarniste o spoiwie krzemionkowo-ilastym. W kamieniołomie Złotno piaskowce są szarokremowe, niekiedy z małymi plamkami rdzawoczerwonymi. Patyna jest szara z odcieniem brązowym. Jest to materiał średnioziarnisty o spoiwie krzemionkowym z domieszkami ilastą lub żelazistą.

Piaskowce kwarcytowe

Piaskowce kwarcytowe zawierające ponad 95% SiO2 zwane są też w skrócie „kwarcytami” aczkolwiek nie są nimi sensu stricte, gdyż nie mają pochodzenia metamorficznego i ich geneza związana jest z procesami sylifikacji. Stosowane są w przemyśle materiałów ogniotrwałych wysokiej jakości (te o zawartości SiO2 99 % i 0,4 % Al2O3), używane do produkcji wyrobów krzemionkowych i w budownictwie drogowym. „Kwarcyty” dolnośląskie występują głównie w okolicy Bolesławca: Kleszczowa, Osiecznica, Parowa, Ołobole, Kierzno, Osieczów, Zebrzydowa, Tomisław, Parzyce, Gościszów, Nawojów Łużycki, Czerwona Woda. Niewielkie wystąpienia stwierdzono również na północ od Ząbkowic Śląskich. „Kwarcyty” dolnośląskie z okolic Bolesławca są najlepszym surowcem krzemionkowym w kraju. Większe złoża zostały jednak wyeksploatowane a te, które pozostały występują w trudnych geologiczno-górniczych warunkach.

• « poprz.
• nast. »