PRZYRZĄD WAHADŁOWY
- Szczegóły
-
Opublikowano: środa, 14, czerwiec 2017 07:47
Odporność na poślizg jest jednym z najważniejszych parametrów użytkowych posadzek wykonywanych z kamienia naturalnego. Wartości współczynnika tarcia silnie zależą od rodzaju powierzchni, zanieczyszczeń i wielu innych czynników, dlatego pomiar odporności na poślizg powinien określać warunki, w jakich będzie eksploatowana posadzka.
W artykule przedstawiono wpływ faktury powierzchni posadzkowych płytek kamiennych na odporność na poślizg. Omówiono też wyniki badań laboratoryjnych wykonanych za pomocą przyrządu wahadłowego oraz wymagania dotyczące różnego rodzaju posadzek wykonanych ze skał magmowych, osadowych i metamorficznych o różnych fakturach powierzchni w warunkach suchych, mokrych oraz z występującymi zanieczyszczeniami.
Płytki posadzkowe występują w szerokiej gamie wyrobów o różnych kształtach i wymiarach. Po nadaniu wymaganego kształtu i wymiaru, za pomocą specjalistycznych maszyn takich jak piły i traki, w których elementem tnącym są liny z tulejkami diamentowymi lub tarcze o różnych rozmiarach, powierzchnie elementu poddawane są obróbce mającej na celu nadanie im określonego stanu gładkości lub szorstkości, co określa się jako fakturowanie.
We wnętrzu pomieszczeń budynków takich jak salony, kuchnie, korytarze, hale dworców lub lotnisk, galerie handlowe, muzea itp. najpowszechniej stosowane są posadzki z kamienia naturalnego wykonane na tak zwany wysoki połysk, ponieważ przyjmuje się, że gładkie wykończenie powierzchni wydobywa z kamienia piękno jego wewnętrznej struktury, kolor i użylenie oraz czyni lustrzany klimat pomieszczeń. Na obszarach zewnętrznych (głównie parkingach, placach przed budynkami, skwerach, deptakach itp.) wykładziny
z naturalnego kamienia obrobione są w taki sposób, aby ich powierzchnie były szorstkie, nierówne bądź posiadające rowki. Mimo braku połysku i gładkości odpowiednie ich ułożenie może tworzyć bardzo ciekawe mozaiki komponujące się z otaczającą przestrzenią. Posadzki polerowane łatwo jest utrzymać w czystości, natomiast nie są one wystarczająco pewne pod względem zabezpieczenia przed poślizgiem. Z kolei posadzki kamienne o szorstkiej powierzchni we wszystkich warunkach zalegania powinny cechować się bezpieczeństwem przed poślizgiem, trwałością, małą przyczepnością zanieczyszczeń.
KAMIENNE PŁYTKI POSADZKOWE
Przed trafieniem w docelowe miejsce użytkowania płytki posadzkowe muszą przejść szereg badań. Oprócz badania odporności na poślizg, które wykonywane jest przeważnie w ostatniej kolejności, przeprowadza się badania, w których zostają określone wartości takie jak: wytrzymałość na ściskanie i zginanie, odporność na zamarzanie i rozmarzanie, ścieralność, nasiąkliwość, (PN-EN 12058: 2005P). Mając wyniki wyżej wymienionych badań, można ściśle określić przydatność danej płytki posadzkowej na podstawie dopuszczalnych wartości znajdujących się w szeregu specjalistycznych norm.
Płytki posadzkowe powstałe z cięcia lub łupania kamienia naturalnego muszą posiadać co najmniej 12 mm grubości. Taka, a nie inna ich grubość wynika z badań wytrzymałości na ściskanie i zginanie. Ostateczna grubość płytek dobierana jest w zależności od ich późniejszego przeznaczenia, występujących obciążeń eksploatacyjnych oraz rodzaju i parametrów skały, z której zostały sporządzone. Płyty przeznaczone na posadzki charakteryzują się różnego rodzaju kształtem, najpowszechniej występują w kształcie prostokątnym lub kwadratowym, o wymiarach nie przekraczających 80 na 80 cm. Montaż płytek posadzkowych do konstrukcji nośnej przeprowadza się w odpowiednich warunkach atmosferycznych. Tradycyjny sposób układania polega na ułożeniu płyt ze skał twardych na zaprawie cementowej w proporcji 1:3 (cement-piach), skał miękkich na zaprawie cementowo-wapiennej 1:1:6 (cement-wapno-piach), natomiast dla skał jasnych (np. marmurów i piaskowców), podatnych na zaplamienie, stosuje się białe cementy. Nowe rozwiązania wykorzystują specjalne prefabrykowane zaprawy klejące (PN-EN 12058: 2005P).
Ze względu na późniejsze zastosowanie płytkom nadaje się fakturę ostateczną. Powierzchnię elementu kamiennego poddaje się różnorakiej obróbce, np. w celu poprawy estetyki, polepszenia właściwości fizyczno-chemicznych kamienia, wzmocnienia i konsolidacji oraz ochrony przed czynnikami środowiskowymi, do których zaliczyć można poślizg (PN-EN 12670: 2002P). Istotą procesu fakturowania jest nadanie kamiennej płycie parametrów dotyczących cech estetycznych oraz zewnętrznego wyglądu, uzyskując finalnie ostrość użylenia, kolor, ziarnistość, defekty, wypukłość, chropowatość i gładkość.
Wyróżnia się płytki posadzkowe o następujących rodzajach faktur:
• Faktura szlifowana – powstała w procesie obróbki ściernej poprzez wygładzenie powierzchni kamienia bez połysku; jest ona matowa, jednolicie równa, z widocznymi kolistymi rysami.
• Faktura polerowana – powstała w procesie obróbki ściernej poprzez wygładzenie powierzchni kamienia z nadaniem trwałego połysku; jest ona wynikiem kolejnych stadiów szlifowania segmentami ścierającymi o różnej granulacji proszku szlifierskiego związanego spoiwem.
• Faktura półpolerowana – powstała w procesie obróbki ściernej poprzez nadanie jednolicie gładkiej powierzchni matowej lub niekiedy z lekkim, jedwabistym połyskiem, wgłębienia występujące na powierzchni mieszczą się w przedziale od 0,04 do 0,08 mm.
• Faktura płomieniowana – powstała w procesie obróbki płomieniowej (termicznej) poprzez skierowanie na powierzchnię skały wysokotemperaturowego płomienia wydobywającego się z dyszy palnika pod wysokim ciśnieniem.
• Faktura piaskowana – powstała poprzez uderzenie strumienia ziarn piasku w powierzchnie skalną; charakteryzuje się ona szorstką, matową, równomierną powierzchnią oraz utratą pierwotnego koloru przez skałę.
• Faktura szczotkowana – powstała poprzez wygładzenie wcześniej nadanej faktury piaskowanej lub płomieniowanej za pomocą specjalnych drucianych szczotek; powierzchnia skały jest gładka, lecz nie do końca płaska i równa, a raczej lekko bruzdowata (PN-EN 12670: 2002P).
WYZNACZENIE ODPORNOŚCI NA POŚLIZG
Poślizg jest zjawiskiem często występującym w środowisku nas otaczającym, ma on ścisłe powiązanie z tarciem, czyli odpornością na ruch względny występujący pomiędzy dwoma stykającymi się ciałami oraz z siłą tarcia działającą stycznie do powierzchni styku. W wielu sytuacjach zachodzących na co dzień, poślizg jest przydatny, jednak gdy wystąpi w strefie kontaktu obuwia z posadzką, może dojść do utraty przyczepności i kontroli równowagi przechodniów, co niesie za sobą zwiększone ryzyko upadku. Podczas gdy poszkodowany dozna urazów kończyn bądź obrażeń ciała, często sprawę rozstrzyga sąd, którego zadaniem jest określenie prawidłowości wykonania i ułożenia posadzki kamiennej. Aby to było możliwe, musi wtedy skorzystać z wyników badań odporności na poślizg przeprowadzonych na zlecenie dostawcy płytek skalnych.
Badanie odporności na poślizg przeprowadzono metodą określoną w normie PN-EN 14231 Metody badań kamienia naturalnego. Oznaczenia odporności na poślizg dokonuje się z użyciem przyrządu wahadłowego. Istotą badania jest wyznaczenie wartości parametru SRV (ang. slip resistance value) według normy PN-EN 14231: 2004P. Parametr SRV jest około stokrotnie większy od współczynnika tarcia występującego między powierzchniami poślizgu. Mając wyniki pomiarów parametru SRV, określono możliwość wystąpienia poślizgu na podstawie poniższej tabeli.
Tabela 1. Możliwość poślizgnięcia w zależności od wartości testu
Wartość parametru SRV
|
Możliwość poślizgnięcia
|
25 i poniżej
|
wysoka
|
od 25 do 35
|
umiarkowana
|
od 35 do 65
|
niska
|
65 i powyżej
|
wyjątkowo niska
|
Do określenia wartości parametru SRV wykorzystano wahadłowy przyrząd do badania tarcia przygotowany do badań próbek kamienia w warunkach laboratoryjnych wyprodukowany przez firmę Wessex Engineering, pochodzącą z Wielkiej Brytanii. Przyrząd wahadłowy tego typu wykorzystywany jest na całym świecie. Jego budowa umożliwia bezproblemowe przeprowadzanie badań poza laboratorium, a więc równie dobrze w terenie, zarówno na posadzkach użytkowanych przez przechodniów, jak i na drogach.
W badaniu odporności na poślizg wykorzystano próbki, których wymiary umożliwiły badanie powierzchni o wymiarach 136×86 mm. Większość z nich miała prostokątny kształt i zbliżoną grubość. Wykorzystane płytki z surowców skalnych pochodzą głównie z kamieniołomów znajdujących się na obszarze Dolnego Śląska. Resztę stanowią trzy próbki czarnego granitu sprowadzonego z Zimbabwe, marmur z Włoch, granit z Ukrainy, gabro i granit z RPA oraz gnejs z Indii. Najliczniejszą grupę stanowią płytki wykonane z granitu strzegomskiego. Surowiec ten jest najczęściej stosowany do tworzenia posadzek zarówno zewnętrznych, jak i wewnętrznych ze względu na dobre właściwości, duże zasoby oraz niższą od pozostałych skał cenę.
Odporność na poślizg wyznaczono na próbkach kamiennych, które posiadały faktury: szlifowane, polerowane, półpolerowane, piaskowane, płomieniowane oraz szczotkowane – także w warunkach, gdy próbka została zanieczyszczona piaskiem lub substancją tłustą.
WYNIKI I INTERPRETACJA BADANIA
Do wyznaczenia wpływu faktury oraz zanieczyszczenia na odporność na poślizg wykonano serię pomiarów współczynnika SRV na szesnastu różnych próbkach płytek posadzkowych. Badane próbki opisano w tabeli 2.
Tabela 2. Zestawienie próbek kamiennych płytek posadzkowych
Nr próbki
|
Rodzaj skały
|
Faktura
|
1
|
granit strzegomski
|
płomieniowana
|
2
|
granit strzegomski
|
piaskowana
|
3
|
granit strzegomski
|
szlifowana
|
4
|
granit Impala
|
szczotkowana
|
5
|
piaskowiec dolnośląski
(Radków)
|
półpolerowana
|
6
|
marmur Biała Marianna
|
półpolerowana
|
7
|
labradoryt
|
polerowana
|
8
|
gnejs Cosmic Black
|
polerowana
|
9
|
marmur Sławniowice
|
polerowana
|
10
|
granit Santiago Rosso
|
polerowana
|
11
|
granit strzegomski
|
polerowana
|
12
|
marmur Carrara
|
polerowana
|
13
|
sjenit kośmiński
|
piaskowana
|
14
|
granit strzegomski
(Kostrza)
|
płomieniowana
|
15
|
granit Nero Zimbabwe
|
płomieniowana
|
16
|
granit Nero Zimbabwe
|
piaskowana
|
17
|
granit Nero Zimbabwe
|
szczotkowana
|
Wpływ faktury na odporność na poślizg najskuteczniej obrazują wyniki badań przeprowadzonych w warunkach wilgotnych (próbki skalne umieszczono w plastikowej kuwecie wypełnionej wodą o temperaturze 20 ± 5⁰C na okres około 24 godzin, dodatkowo przed każdym pomiarem na powierzchnię próbki nanoszona była woda). W warunkach suchych wszystkie próbki bez względu na fakturę powierzchni wykazały niską lub znikomo niską możliwość poślizgnięcia, natomiast mokra powierzchnia zdecydowanie bardziej sprzyja zjawisku poślizgu w strefie kontaktu podeszwy z uczęszczaną powierzchnią.
Tabela 3. Wynik badań i ocena możliwości wystąpienia poślizgu w warunkach wilgotnych
Nr próbki
|
Faktura
|
Średnia
|
Średnia
z A i B
|
Parametr
SRV
|
Możliwość
poślizgu
|
kierunek A
|
kierunek B
|
1
|
płomieniowana
|
62,8
|
62,6
|
62,7
|
63
|
niska
|
2
|
piaskowana
|
70,2
|
68,6
|
69,4
|
70
|
wyjątkowo niska
|
3
|
szlifowana
|
28,6
|
32,8
|
30,7
|
31
|
umiarkowana
|
4
|
szczotkowana
|
39,2
|
39,6
|
39,4
|
39
|
niska
|
5
|
półpolerowana
|
50,6
|
50,8
|
50,7
|
51
|
niska
|
6
|
półpolerowana
|
16,4
|
18,6
|
17,5
|
18
|
wysoka
|
7
|
polerowana
|
14,8
|
15,2
|
15,0
|
15
|
wysoka
|
8
|
polerowana
|
19,6
|
19,4
|
19,5
|
20
|
wysoka
|
9
|
polerowana
|
20,0
|
17,8
|
18,9
|
19
|
wysoka
|
10
|
polerowana
|
20,0
|
19,8
|
19,9
|
20
|
wysoka
|
11
|
polerowana
|
19,6
|
15,8
|
17,7
|
18
|
wysoka
|
12
|
polerowana
|
15,8
|
15,6
|
15,7
|
16
|
wysoka
|
13
|
piaskowana
|
62,8
|
63,8
|
63,3
|
63
|
niska
|
14
|
płomieniowana
|
52,0
|
55,0
|
53,5
|
54
|
niska
|
15
|
płomieniowana
|
43,6
|
45,0
|
44,3
|
44
|
niska
|
16
|
piaskowana
|
64,2
|
64,0
|
64,1
|
64
|
niska
|
17
|
szczotkowana
|
26,4
|
25,2
|
25,8
|
26
|
umiarkowana
|
Przeprowadzone badania odporności na poślizg w warunkach próbek wilgotnych wykazały, że wszystkie posadzki o fakturze polerowanej stanowią potencjalne źródło poślizgnięcia się, a w konsekwencji upadku. Wartości parametru SRV uzyskane podczas badania polerowanych próbek wilgotnych wynosiły: 15, 20, 19, 20, 18, 16, co oznacza wysoką możliwość poślizgu. Dowiedziono też, że posadzki wykonywane w miejscach, gdzie dochodzi do częstego zawilgocenia, powinny mieć nadaną fakturę piaskowaną, która ze względu na swoją chropowatość podczas badania wykazała się wysoką odpornością na poślizg (wartości SRV: 70, 63, 64). Niższe wartości (SRV: 63, 54, 44) osiągnęły płytki z fakturą płomieniowaną, co oznacza niską możliwość poślizgu. Wyjątek stanowi piaskowiec dolnośląski, który charakteryzuje się niską możliwością poślizgu (SRV: 51). Przyczyną takiego wyniku jest jego porowatość, dzięki której z łatwością absorbuje pojawiającą się na powierzchni wilgoć.
Możliwość poślizgu wzrasta, gdy na powierzchni posadzki kamiennej pojawią się zanieczyszczenia (piasek lub olej). Do takiego badania wykorzystano piasek pochodzenia rzecznego. Po dostarczeniu do laboratorium został on umieszczony w przesiewaczu wibracyjnym w celu otrzymania frakcji 1–2 mm. Piasek nanoszono i rozprowadzano równomiernie po całej powierzchni badanej próbki, tak aby stworzył cienką warstwę.
Tabela 4. Wynik badań i ocena możliwości wystąpienia poślizgu w warunkach zanieczyszczenia piaskiem
Nr próbki
|
Faktura
|
Średnia
|
Średnia
z A i B
|
Parametr
SRV
|
Możliwość
poślizgu
|
kierunek A
|
kierunek B
|
1
|
płomieniowana
|
37,2
|
39,4
|
38,3
|
38
|
niska
|
2
|
piaskowana
|
36,8
|
39,4
|
38,1
|
38
|
niska
|
3
|
szlifowana
|
22,6
|
24,4
|
23,5
|
24
|
wysoka
|
4
|
szczotkowana
|
27,4
|
30,2
|
28,8
|
29
|
umiarkowana
|
5
|
półpolerowana
|
27,8
|
26,2
|
27,0
|
27
|
umiarkowana
|
6
|
półpolerowana
|
20,2
|
20,0
|
20,1
|
20
|
wysoka
|
7
|
polerowana
|
15,2
|
15,0
|
15,1
|
15
|
wysoka
|
8
|
polerowana
|
18,0
|
17,0
|
17,5
|
18
|
wysoka
|
9
|
polerowana
|
16,4
|
17,0
|
16,7
|
17
|
wysoka
|
10
|
polerowana
|
15,0
|
16,0
|
15,5
|
16
|
wysoka
|
11
|
polerowana
|
19,0
|
19,6
|
19,3
|
19
|
wysoka
|
12
|
polerowana
|
18,2
|
19,0
|
18,6
|
19
|
wysoka
|
13
|
piaskowana
|
40,0
|
40,4
|
40,2
|
40
|
niska
|
14
|
płomieniowana
|
40,6
|
42,0
|
41,3
|
41
|
niska
|
15
|
płomieniowana
|
34,4
|
36,0
|
35,2
|
35
|
niska
|
16
|
piaskowana
|
35,8
|
36,0
|
35,9
|
36
|
niska
|
17
|
szczotkowana
|
24,4
|
22,0
|
23,2
|
23
|
wysoka
|
Pojawienie się ziaren piasku, szczególnie na powierzchniach o fakturze polerowanej, ma niekorzystny wpływ zarówno na przyczepność obuwia do posadzki, jak i na jej wygląd. Ziarna piasku działają jak materiał ścierny używany podczas polerowania i wskutek zachodzącego tarcia po przejściu przechodniów mogą zarysować powierzchnię, co skutkuje utratą połysku i gładkości.
Wykonane badania pozwalają na stwierdzenie, że próbki skalne o fakturach piaskowanej i płomieniowanej podczas badania osiągnęły dolną granicę (parametr SRV: 38, 38, 40, 41, 35, 36), określającą niską możliwość poślizgnięcia. Wartości parametru SRV uzyskane w badaniach na płytkach z fakturami polerowanymi, półpolerowanymi i szlifowaną oscylowały w pobliżu wyników uzyskanych z badania w warunkach wilgotnych. Pojawiający się piasek na powierzchniach użytkowych ma podobne działanie co woda i może być równie niebezpieczny dla poruszających się przechodniów.
Jako drugi rodzaj zanieczyszczenia wybrano substancję tłustą – rafinowany olej rzepakowy, który w swoim składzie zawierał 91,2 g tłuszczu na 100 ml. Przed każdym pomiarem na powierzchnię próbki nanoszono i rozprowadzano równomiernie 1,5– 2,0 ml oleju, aby stworzył cienką warstwę. Ślizgacz przyrządu wahadłowego również zostawał zwilżony tłuszczem.
Tabela 5. Wynik badań i ocena możliwości wystąpienia poślizgu w warunkach zanieczyszczenia olejem
Nr próbki
|
Faktura
|
Średnia
|
Średnia
z A i B
|
Parametr
SRV
|
Możliwość
poślizgu
|
kierunek A
|
kierunek B
|
1
|
płomieniowana
|
27,6
|
28,0
|
27,8
|
28
|
umiarkowana
|
2
|
piaskowana
|
35,4
|
34,2
|
34,8
|
35
|
umiarkowana
|
3
|
szlifowana
|
11,0
|
12,4
|
11,7
|
12
|
wysoka
|
4
|
szczotkowana
|
14,6
|
15,2
|
14,9
|
15
|
wysoka
|
5
|
półpolerowana
|
36,4
|
36,0
|
36,2
|
36
|
niska
|
6
|
półpolerowana
|
14,4
|
13,6
|
14,0
|
14
|
wysoka
|
7
|
polerowana
|
17,8
|
17,8
|
17,8
|
18
|
wysoka
|
8
|
polerowana
|
14,2
|
15,0
|
14,6
|
15
|
wysoka
|
9
|
polerowana
|
14,6
|
14,8
|
14,7
|
15
|
wysoka
|
10
|
polerowana
|
15,2
|
16,8
|
16,0
|
16
|
wysoka
|
11
|
polerowana
|
15,8
|
14,4
|
15,1
|
15
|
wysoka
|
12
|
polerowana
|
6,0
|
5,8
|
5,9
|
6
|
wysoka
|
13
|
piaskowana
|
23,8
|
23,6
|
23,7
|
24
|
wysoka
|
14
|
płomieniowana
|
25,8
|
28,2
|
27,0
|
27
|
umiarkowana
|
15
|
płomieniowana
|
15,6
|
18,8
|
17,2
|
17
|
wysoka
|
16
|
piaskowana
|
24,6
|
25,2
|
24,9
|
25
|
wysoka
|
17
|
szczotkowana
|
10,0
|
9,4
|
9,7
|
10
|
wysoka
|
Badanie odporności na poślizg próbek zanieczyszczonych olejem wykazało, że najbardziej niebezpieczną substancją zalegającą na powierzchni kamiennej posadzki jest olej. Na większości badanych próbek po zanieczyszczeniu olejem stwierdzono wysoką możliwość wystąpienia poślizgu w strefie kontaktu podłoża z podeszwą (wartości SRV: 12, 15, 14, 18, 15, 15, 16, 15, 6, 24, 17, 25, 10). Nieco bezpieczniejsze są posadzki cechujące się wyższą chropowatością. Faktury płomieniowana i piaskowana osiągnęły wyższe wartości parametru (SRV: 28, 35, 24, 27, 17, 25), lecz również nie gwarantują stuprocentowego bezpieczeństwa w warunkach zanieczyszczenia olejem. Największą odpornością na poślizg cechuje się w tym przypadku piaskowiec dolnośląski (wartość SRV: 36), który podobnie jak w warunkach zawilgocenia dzięki małej zwięzłości i występującym porom zdołał pochłonąć część nanoszonego oleju.
Dominik Kędzierski
LITERATURA
Byrdy A., Odporność na poślizg posadzek kamiennych, „Świat Kamienia” nr 60, Opole 2009.
Frankiewicz W., Obróbka skał, wykład dla studentów, 2012.
PN-EN 12058: 2005P Wyroby z kamienia naturalnego – płyty posadzkowe i schodowe.
PN-EN 12670: 2002P Kamień naturalny – terminologia.
PN-EN 14231: 2004P Metody badań kamienia naturalnego – oznaczanie odporności na poślizg z użyciem przyrządu wahadłowego.