O czym należy pamiętać stosując trawertyn jako kamienny materiał wykończeniowy i dekoracyjny

Ze względu na ciekawy układ warstw i porów trawertyn jest specyficznym materiałem kamiennym o pięknym rysunku struktury i ciepłej kolorystyce. Z tego względu znalazł uznanie jako materiał skalny do wykańczania wnętrz. Jednak stosując trawertyn należy pamiętać, że nierównomiernie rozłożone pory i kawerny o różnej wielkości, czynią z niego materiało zmiennych parametrach fizyko-mechanicznych. W podręcznikach geologii i katalogach omawiających parametry skał znajdujemy następujące informacje:Trawertyn jest skałą osadową - węglanową, pochodzenia chemicznego i częściowo organogenicznego.Cechy tej skały to:Struktura: porowata, warstwowa Główne składniki: kalcyt, aragonit. Minerały współwystępujące to: minerały ilaste, kwarc, hematyt, limonit, substancje bitumiczne.Twardość względna: 2,6 - 2,8. Ścieralność na tarczy Böhmego: średnio 1,5-2,1, a nawet 3,0-3,6 mm. Porowatość: 1,48 do 26,26%Barwa: biała, żółta, brązowa, czerwonawa, różowawa, szarobiała, beżowa, marmurkowa. Z trawertynów wykonuje się płytki ścienne, parapety i balustrady schodów, a nawet blaty mebli. W krajach śródziemnomorskich kamień ten znajduje zastosowanie także do budowy elewacji zewnętrznych, a nawet rzeźb ogrodowych, pomników oraz dekoracji i rzeźb fontannowych, tak jak np. słynna fontanna di Trevi w Rzymie W Polsce i krajach o podobnym klimacie trawertyny mogą być wyłącznie stosowane we wnętrzach, gdyż ulegają destrukcji pod wpływem mrozu, a także bardzo się brudzą.We wnętrzach nie zaleca się stosowania trawertynu na płytki podłogowe podesty i schody, szczególnie w miejscach o dużym natężeniu ruchu pieszego, gdyż z racji swej porowatości, a tym samym zmiennej twardości, kamień ten ulega łatwemu wycieraniu i wykruszaniu. W handlu dostępne są płyty naturalne, jak i preparowane.Ostatnio produkuje się płytki trawertynowe z wypełnieniami żywicznymi, akrylowymi i epoksydowymi. Wypełnienia te mają charakter dwojakiego rodzaju, a mianowicie: przezroczyste uwidaczniające specyficzny charakter porów i szczelin, nieprzejrzyste i barwne, których kolor dobierany jest do barwy skały. Oba rodzaje wypełnień wykonywane są metodą próżniową, w której żywica pod dużym ciśnieniem wchodzi w naturalne szczeliny i pory skały. Skałę impregnuje się po przecięciu i starannym przygotowaniu płyty o określonej grubości, a następnie wygładza i poleruje. Trzeba sobie jednak zdawać sprawę, że metoda ta nie uszczelnia wszystkich porów. Ograniczeniem jest stosunek wielkości porów skały do lepkości materiału żywicznego, będącego wypadkową wielkości łańcuchów polimerowych, a głębokość porów i ich ukształtowanie stwarza także odrębne problemy. W porach płytkich i płaskich trudność flekowania żywicą wynika ze względu na brak elementów kotwiących, natomiast w porach zbyt głębokich, ze względu na kiepską penetrację ich wnętrza przez lepką żywicę. Trzeba także pamiętać, że w trakcie cięcia skały w obręb porów dostaje się pył kamienny, który podczas wypełniania żywicą nie zawsze jest przez nią całkowicie zwilżany i stanowi element nieciągłości pomiędzy dziurą a kitem, który potem często wypada z braku właściwej przyczepności do podłoża. Żywice łatwo się wycierają, są bardziej miękkie od skały, ponadto zmieniają swoją barwę w czasie - żółkną, brązowieją lub czerwienieją, o czym często donoszą konserwatorzy zabytków mozolnie usuwający po latach niepożądane skutki sklejania i kitowania żywicami rzeźb z trawertynów i marmurów. Oto cytat z jednej z prac konserwatorskich wykonywanych na ASP: “najgorzej jednak było z tzw. kitami - czyli uzupełnieniami ubytków kamienia, wykonanymi w materiale syntetycznym imitującym marmur. W tym wypadku sztuczny kamień (jak go nazywają konserwatorzy) nie wytrzymał próby czasu: 20 lat po założeniu całkowicie zmienił kolor. Efekt: na jasnokremowej rzeźbie uwidoczniły się wszystkie te partie, gdzie został założony kit. Poprzecinana liniami poszarzałego i pożółkłego kitu figura prezentowała się więc naprawdę mało okazale”. Kity epoksydowe i akrylowe starzejąc się częstokroć pękają i wypadają.W obecnych czasach obserwuje się powrót kamienia do wykańczania obiektów mieszkalnych i biurowych. Ważne jest tu niezmiernie, aby zastosowanie kamienia było prawidłowe i wynikało przede wszystkim z użytkowych cech kamienia, a nie tylko pozornych względów estetycznych. Niestety w informacjach internetowych i niektórych ulotkach kamieniarskich stwierdza się niepokojące błędy i dezinformację, co pewnie skutkuje tym, że w niektórych nowoczesnych budynkach wykańczanych kamieniem obserwuje się wykonywanie posadzek trawertynowych łączonych z płytami z granitu. Jak się wydaje, jest to kardynalny błąd projektowy, gdyż ścieralność obu materiałów różni się względem siebie nawet dziesięciokrotnie.Podobnie w posadzkach zachowują się fleki z żywic, gdyż jako miększe kruszą się i wypadają, a ponadto bardzo szybko zmieniają barwę.Przegląd płyt podłogowych z trawertynu, zamontowanych w ciągach pieszych i podeście zewnętrznym jednego z nowych budynków biurowych w Warszawie, ujawnił stosowanie przynajmniej w 56% płyt flekowanych i impregnowanych żywicami epoksydowymi. Założone fleki miały różne rozmiary sięgające od kilku milimetrów do kilku i kilkunastu centymetrów. W dużych dziurach wypełnienia te uległy spękaniom i wykruszeniom już w drugim roku eksploatacji budynku. W pozostałych, płytach posadzki, w których żywice wypełniały mniejsze pory, pojawiły się punktowe i smugowe zabrudzenia szczególnie intensywne w tych obszarach, w których pory były zbyt małe, aby mogły być wypełnione żywicą. Ponadto dostrzegalne były przebarwienia fleków żywicowych, a w płytach pokrytych lakierem widoczne wytarcia i złuszczenia.Powłoki żywiczne wyrównujące fragmenty płaskie np. gzyms ogródka, pomimo bardzo krótkiej eksploatacji budynku odspajały się od skały i dawały się bez trudu oderwać.Dodatkową wadą było zastosowanie trawertynu na stopnie zewnętrzne budynku, gdzie z racji naturalnego charakteru kamienia powstały trwałe głębokie zabrudzenia. Efekty takie widoczne były w około 30% płyt posadzkowych we wnętrzach budynku. W miejscach podlegających tarciu ciężkich przedmiotów lub mebli pojawiły się zarysowania i nierówności powierzchni.Konserwacja trawertynów jest trudna z racji jego porowatości, a dostępne w handlu materiały do szybkiej rekrystalizacji i konserwacji skały, działają doraźnie i są skuteczne, o ile płyty trawertynowe nie są montowane w ciągach pieszych, a służą wyłącznie celom licowania ścian wewnętrznych. W przypadku tym także istnieją wyjątki, gdyż na łamach czasopisma “Murator” pojawiają się coraz częściej pytania, jak wyczyścić trawertynową ścianę w kuchni czy łazience. Usuwanie powstałych zabrudzeń jest bardzo uciążliwe i stanowi przysłowiową. “syzyfową pracę”. Ponowne flekowanie płyt żywicami bez ich wymontowywania jest prawie niemożliwe, a ponadto byłoby doraźne czasowo. Miejscowe przepolerowanie płyt trawertynowych, ze względu na zróżnicowaną i znacznie większą jego ścieralność względem granitu jest też niemożliwe. W tej sytuacji można przyjąć konieczność wymiany płyt spękanych lub dziurawych na nowe, znajdując inny, bardziej trwały kamień.

Materiały wykorzystane:Kozłowski S., 1986 Surowce skalne Polski. Wydawnictwa Geologiczne, WarszawaKsiążkiewicz M., Samsonowicz J., 1952 Zarys geologii Polski. PWN, WarszawaMorawska-Turnau M., 1954 Petrografia skał osadowych. Wydawnictwa Geologiczne, WarszawaPenkala B., 1961 Własności techniczne i wyniki badań laboratoryjnych materiałów kamiennych Polski przydatnych do celów budowlanych i drogowych. Prace ITB seria I, Materiały budowlane i ich zastosowanie, Nr 15.Praca zbiorowa, 1966 Monografia złóż materiałów kamiennych w Polsce i ich przydatność do celów drogowych okręg południowo centralny Polski. Wyd. Kom. I Łączn.

• < Prev
• Next >