Dolomity włoskie

Znany powszechnie włoski łuk alpejski ciągnie się od Alp Nadmorskich na zachodzie, aż po Alpy Julijskie na wschodzie. Zachodnia jego część (granicę między Alpami Zachodnimi a Wschodnimi stanowi przełęcz Splugen, 2113 m n.p.m.) tworzy półkolisty, zwarty łańcuch górski, o dużych różnicach wysokości względnych, poprzecinany głębokimi dolinami rzek. Alpy Wschodnie wyróżniają się o wiele mniejszą aniżeli Alpy Zachodnie wysokością, szerszymi dolinami rzek, a także znacznie powszedniejszym, w porównaniu z Alpami Zachodnimi, występowaniem skalistych form wapiennych, co jednak nie ujmuje im piękna. Na samym jedynie obszarze Włoch do Alp jedynie Wschodnich zaliczamy m.in.  Alpy Retyckie (Bernina 4049 m n.p.m.), Dolomity (Marmolada 3342 m n.p.m.), Alpy Karnickie (Coglians 2780 m n.p.m. ), Alpy Julijskie (Triglav 2862 m n.p.m., ten szczyt leży już na terenie Słowenii), Alpy Bergamskie (Pizzo di Coca 3052 m n.p.m.) oraz Alpy Weneckie (Cima di Preti 270 m n.p.m.). Dolomity (inaczej Dolomiti, Alpi Dolomitiche) jest to dokładnie grupa górska leżąca w południowej części Alp wapiennych w Alpach Wschodnich we Włoszech, dokładnie między doliną Piawy i Adygi. Krajobraz Alp został w znacznej mierze ukształtowany przez procesy glacjalne zlodowacenia plejstoceńskiego i lodowców współczesnych. Ich wynikiem są m.in. liczne cyrki lodowcowe, szerokie doliny korytowe o niewyrównanym profilu podłużnym, zawieszone doliny boczne, ostre formy akumulacyjne. Leżą one na wysokości do 3342 m n.p.m. gdzie najwyższym szczytem dolomitów jest wspomniany już szczyt o nazwie Marmolada (jest on równocześnie lodowcem ). Sam dolomit powstaje często w wyniku dolomityzacji* wapieni i zwykle przybiera białą, żółtawą lub szarą barwę i jest głównym składnikiem skał o tej samej nazwie, chociaż występuje także w wapieniach, marglach, opokach. Tak więc dolomity są to skały osadowe złożone głównie z minerału dolomitu. Góry te zbudowane są z wapieni i dolomitów zalegających prawie poziomo, jednocześnie mogą zawierać małe ilości kalcytu, minerałów ilastych, substancji bitumicznych i innych. Skały te często są drobnoziarniste, takie jak dolomikryt, mikryt** lub gruboziarniste, czyli dolosparyt, sparyt***, sam dolomit może być zarówno masywny jak i porowaty. Bardzo rozpowszech-niony, jest kraniec południowo-wschodni, samo Cadore złożone jest  z łupków krystalicznych i skał magmowych. Dolomit wykorzystywany jest przede wszystkim w budownictwie, w metalurgii (jako topnik****) oraz do wyrobu materiałów ogniotrwałych, w przemyśle szklanym, ceramicznym i chemicznym, używany jest także jako nawóz. W najprostszy sposób dolomit jest to nic innego jak minerał, węglan wapnia i magnezu CaMg[CO3]2, a krystalizuje w układzie trygonalnym. Dolomity są silnie rozczłonkowane przez pęknięcia i erozję rzeczną na oddzielne grupy masywów o urwistych stokach i wierzchołkach w kształcie baszt (ostre granie, urwiste stoki). Na terenie Alp Wschodnich charakterystyczne są lasy bukowe, tak rzadko już występujące w Europie, świerkowo-sosnowe i modrzewiowe. Powyżej 2000 m mamy zarośla kosodrzewiny i wieczne śniegi oraz piękne lodowce. Trzeba również wspomnieć, iż istnieją tutaj sławne ośrodki turystyczne, których oferta oparta jest głównie na bazie sportów zimowych, największe z nich to: Cortina d'Ampezzo, San Martino di Castrozza, Ortisei. Dolomity to również, a nawet przede wszystkim region alpinizmu, wspinaczki wysokogórskiej jednak dla bardzo wytrawnych miłośników gór.

*  Dolomityzacja- geologiczny proces przemiany minerałów: kalcytu (węglan wapnia) w dolomit (węglan wapnia i magnezu). Przebiega pod wpływem wód morskich i bogatych w magnez wód pochodzenia magmowego. Prowadzi do przemiany wapieni w skały zw. dolomitami.

** Mikryt [j. grecki]- bardzo drobne kryształy (średnica 14 µm) węglanów: kalcytu lub dolomitu, budujące jednorodne skały węglanowe, np. wapień mikrytowy lub dolomikryt

(odmiana dolomitu). Także występuje  drobnoziarniste spoiwo węglanowe (mikrytowe) zarówno skał węglanowych, jak i okruchowych.

*** Sparyty, są to ziarna i kryształy kalcytu lub dolomitu, o średnicy powyżej 4 m, wchodzące w skład wapieni i dolomitów; gł. składnik wapieni i dolomitów zw. sparytowymi (niekiedy również sparytami).

**** Topnik, w metalurgii są to materiały dodawane do wsadu w procesie otrzymywania i rafinowania metali, a także używane przy spawaniu i lutowaniu przedmiotów metalowych. Mają one na celu związanie zanieczyszczeń oraz wytworzenie wraz z nimi żużla, o odpowiedniej gęstości i niskiej temp. topnienia, wypływającego na powierzchnię metalu. Są stosowane różne rodzaje topników, np. tlenek wapnia, krzemionka, fluorek wapnia, tlenek glinu.

1.Geografia, red. T.Olszewski, Warszawa 1967

2.Geografia turystyczna świata, cz.1, red. J. Warszyńska, Warszawa 1996

3.Monumenty świata, red. M.B. Michalik, Warszawa 1993

4.Encyklopedia geograficzna świata  Europa, cz. V, red. Z. Otałęga, Kraków 1998