Metody badań właściwości kamieni naturalnych według norm UE

Wejście Polski do Unii Europejskiej narzuca konieczność zharmonizowania istniejących u nas rozwiązań normatywnych z funkcjonującymi we Wspólnocie Europejskiej. Procesem tym w zakresie problematyki branży kamieniarskiej zajmuje się w kraju Komitet Techniczny nr 108 ds. Kruszyw i Kamienia Budowlanego. Działa on przy Instytucie Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego w Warszawie, który współpracuje ściśle w tym zakresie z Europejskim Komitetem Normalizacyjnym - CEN - (Comite Europeen di Normalization), a w jego ramach z Komitetem Technicznym CEN/TC 246 "Kamień naturalny" oraz CEN/TC 175.

W wymienionych wyżej komitetach powołano specjalistyczne grupy robocze do opracowania projektów norm europejskich EN i ich wdrażania do norm polskich PN. Z uwagi na przedmiot prac poszczególne grupy robocze podzielono na:

§         Kamienie naturalne - Terminologia i mianownictwo (2 normy)

§         Metody badań kamieni naturalnych (22 normy)

§         Wyroby z kamienia naturalnego (6 norm).

Komitet Techniczny nr 108 sukcesywnie opracowuje i przekazuje do ustanowienia przez Polski Komitet Normalizacyjny tylko te normy europejskie EN, które zostały przygotowane przez zespoły specjalistów z poszczególnych grup.

Określanie właściwości kamieni naturalnych

Normy PN

Aktualnie zakres badań właściwości surowców skalnych na elementy kamienne określają normy: podstawowa PN – 84/B – 01080 Kamień dla drogownictwa i budownictwa. Podział i zastosowanie według własności fizyko-mechanicznych, oraz przedmiotowe na poszczegolne elementy kamienne. (tabela 1):

Tabela 1. Właściwości kamieni naturalnych oznaczane  zgodnie z wymaganiami normy PN – 84/B - 01080 i normami przedmiotowymi.

Zgodnie normami PN wykonuje się łącznie oznaczanie sześciu właściwości, niektóre z nich w różnych stanach, powietrzno-suchym, nasycenia wodą, po zamrażaniu.

Normy EN

Po wprowadzeniu norm europejskich EN zakres badań właściwości kamienia naturalnego przeznaczonego na elementy budowlane będzie znacznie większy od tego, jaki obejmują normy PN. W sumie norma narzucać będzie oznaczanie dwudziestu trzech właściwości kamieni naturalnych. Tabela 2 obrazuje zakres oznaczania właściwości kamieni zgodnie z normą europejską. Jak widać, czekają nas poważne zmiany, głównie pod względem ilościowym, co oznacza konieczność zapoznania się z metodyką oznaczania oraz odpowiedniego przygotowania i wyposażenia laboratoriów krajowych w niezbędną aparaturę.

Tabela 2. Właściwości kamieni naturalnych oznaczane zgodnie z normami europejskimi EN.

EN – normy opublikowane przez CEN; PrEN – normy w opracowaniu przez CEN;

                PrEN^* - normy przkazane przez CEN i opracowywane przez KT nr 108

                  PrE/W100....^**numer wstępny normy opracowywanej przez CEN

Europejskie standardy w polskich normach PN EN

W okresie wyznaczonym przez lata 1998 - 2003 Komitet Techniczny nr 108 opracował i przekazał do ustanowienia dziewięć norm europejskich EN określających metody badań kamieni naturalnych. Po ustanowieniu przez PKN otrzymały one status normy krajowej PN EN. Tabela 3 ilustruje dokonane zmiany.

Tabela 3 Normy PN EN ustanowione przez PKN w latach 1998 – 2003.

Jak pokazuje to powyższa Tabela 3, część ustanowionych norm PN EN ma odpowiedniki w dotychczas stosowanych normach PN. Są jednak i takie, które określają metody oznaczania właściwości kamieni naturalnych dotychczas w Polsce nie stosowane. Kolejny punkt artykułu prezentuje metodykę badania poszczególnych właściwości określoną w ustanowionych normach PN EN.

Nowe normy PN EN

1. PN EN - 1926 - Oznaczanie wytrzymałości na ściskanie.

Określa ona metodę oznaczania wytrzymałości na ściskanie kamieni naturalnych. Jej zasada polega na równomiernym i rosnącym w sposób ciągły obciążaniu próbki ustawionej centralnie na płycie maszyny badawczej. Zmiany jakie zaszły w stosunku do normy PN są następujące: wykonywanie badania próbki tylko w stanie powietrzno-suchym, zwiększenie minimalnej ilości próbek z 5 do 6, wykonywanie badania na próbkach sześciennych o krawędziach 70±5 mm lub 50±5 mm bądź walcowych o średnicy i wysokości 70±5 mm lub 50±5 mm, uzależnienie wymiarów i ilości próbek od wielkości największego ziarna w skale przy zachowaniu współczynnika 10:1 i wykonaniu badań na większej ilości próbek, jeśli wielkość ziarna przekracza 7 mm, zmiana temperatury suszenia próbek z 110 na 70±5 ºC i wprowadzenie przechowywania próbki w temperaturze 20±5 ºC do osiągnięcia równowagi termicznej, wymaganie wykonania badania w ciągu 24 godzin od osiągnięcia równowagi termicznej.

W załączniku A podano metodę oznaczania wytrzymałości na ściskanie kamieni o różnych wymiarach i nieregularnych kształtach. Badanie wykonuje się na próbkach nasyconych wodą wykonanych z pojedynczych kawałków. W przypadku materiału gruboziarnistego dopuszcza się próbki sześcienne lub walcowe o krawędzi lub średnicy większej niż 150 mm. Oś próbki powinna być rownoległa do płaszczyzny anizotropii.

2. PN EN - 1936 - Oznaczanie gęstości i gęstości objętościowej oraz całkowitej i otwartej porowatości.

W tym przypadku chodzi o oznaczanie gęstości objętościowej i otwartej porowatości przez podciśnieniowe nasiąkanie zanurzonych próbek. Zmiany w stosunku do normy PN sprowadzają się do: wprowadzenie pojęcia porowatości otwartej, nie określa się szczelności, wykonanie oznaczenia gęstości objętościowej i porowatości otwartej w wyniku podciśnieniowego nasiąkania zanurzonych i uprzednio wysuszonych do stałem masy próbek, zwiększenie minimalnej ilości próbek w postaci walców, sześcianów, graniastosłupów z 5 do 6, określenie minimalnej objętości próbki na 25 ml, wprowadzenie wymagania aby stosunek pola powierzchni do objętości był zawarty w granicach 0,1 do 0,2 mm^-1, zmiana temperatury suszenia próbek z 110 na 70±5 ºC. Gęstość i gęstość objętościową określa się z dokładnością do 10 kg/m³, porowatość otwartą z dokładnością do 0,1 %.

3. PN EN – 12371 - Oznaczanie mrozoodporności.

Podaje ona metodę oceny wpływu cyklicznego zamrażania i odmrażania na kamienie naturalne. Polega na cyklicznym zamrażaniu w powietrzu i odmrażaniu w wodzie próbek kamienia naturalnego. Norma zawiera postanowienia dotyczące: badań technologicznych - część A - określających wpływ cyklu zamrażania i odmrażania na zmianę wartości innych badanych właściwości fizyko-mechanicznych kamienia, badań identyfikacyjnych – w części B. Norma określa następujące zasady :

a.       dla badań technologicznych: wymiary i liczba próbek powinny być zgodne z wymaganiami odpowiedniej normy określającej sposób badania wybranej właściwości fizyko-mechanicznej, np. wytrzymałości na zginanie, ściskanie. Wymagane są dwa zestawy próbek, jeden do badania tych właściwości po cyklach zamrażania, drugi do badania próbek nie zamrażnych, jedną próbkę należy przeznaczyć do monitorowania temperatury rdzenia, liczba cykli określona jest w odpowiedniej normie przedmiotowej, pomiary kontrolne określające zmiany w trakcie oznaczania mrozoodporności obejmują: badania wizualne, badania innych właściwośći fizycznych po osiągnięciu wymaganej liczby cykli, wyniki badań obejmują zmianę po zamrażaniu wartości wybranych własności fizyko-mechanicznych określanych odpowiednimi normami.

b.      dla badań identyfikacyjnych: do badań należy zastosować co najmniej 7 próbek w kształcie prostopadłościanu o wymiarach 50x50x300 mm. Oś dłuższa powinna być równoległa do płaszczyzny anizotropii, jedną próbkę należy przeznaczyć do monitorowania temperatury próbki, maksymalną liczbę cykli zamrażania określa klient, jeżeli liczba cykli nie jest określona badanie prowadzi się do momentu zakwalifikowania próbki jako uszkodzonej ale nie wiecej niż 240 cykli, pomiary kontrolne określające oddziaływanie zamrażania i odmrażania na próbkę obejmują: badania wizualne, pomiar objętości, pomiar dynamicznego modułu sprężystości (moduł Younga), wyniki badań obejmują całkowitą liczbę cykli zamrażania i odmrażania, przyczyny zniszczeń, wyniki wszystkich pomiarów przed zniszczeniem).

Przed badaniem próbki suszone są do stałej masy w temperaturze 70±5 ºC, następnie zalewane w odpowiedni sposób wodą wodociągową i pozostawione w niej na 48 godzin. Każdy cykl składa się z sześciu godzin zamrażania próbki w powietrzu i sześciu godzin odmrażania w wodzie. Cykle zamrażania powinny być powtarzane, aż próbki zostaną zniszczone lub osiągną maksymalną liczbę cykli. Zmiany temperatury wewnątrz monitorowanej próbki muszą mieścić się i zmieniać w czasie w określonym zakresie, co wymaga zastosowania zamrażarki z automatycznym programowanym układem kontrolnym. W przypadku braku takiego układu regulacja temperatury może się odbywać ręcznie przy stałej kontroli temperatury. Badanie wizulane próbek obejmuje sprawdzanie wszystkich powierzchni próbek a ich stan określa się według sześciostopniowej skali od 0 do 5. Liczba cykli,  przy których wynik badania wizualnego osiągnie 3, powinna być zanotowana. W stosunku do dotychczas stosowanej metody badania zgodnie z normą
PN – 85/B – 04102 występuje szereg zmian, w liczbie próbek która wynosiła 3 dla materiałów jednorodnych i 5 dla niejednorodnych, kształcie próbek, które były sześcianami o boku 50±3 mm a dla badania sztucznego materiału kamiennego 100±3 mm, sposobie zamrażania i odmrażania, który obejmował 10 – 25 cykli zamrażania próbki w powietrzu przez 4 godziny w temperaturze – (20±5) i odmrażaniu w wodzie o temperaturze pokojowej przez 4 godziny. Po każdym cyklu próbkę poddawano oględzinom. Miarą odporności na zamrażanie było stwierdzenie zmian, jakie zaszły w próbkach badanych, opis tych zmian, ilość cykli, po których one nastąpiły, oraz ubytek masy próbki po badaniu.

4. PN EN – 12372 - Oznaczanie wytrzymałości na zginanie pod działaniem siły skupionej.

W tej regulacji normatywnej zawarto postanowienia dotyczące badań identyfikacyjnych i technologicznych. Podano metodę oznaczania wytrzymałości kamienia naturalnego na zginanie pod działaniem koncentrycznego obciążenia. W stosunku do obowiązującej polskiej normy PN dokonano następujących zmian: badania próbki wykonuje się tylko w stanie powietrzno-suchym, minimaln ilości próbek uległa zwiększeniu z 5 do 10, wymiary próbek są zależne od grubości próbki h równej  25 do 100 mm i powinny wynosić: długość L = 6 x h; odległość między rolkami podpierającymi 5 x h; szerokość  50 mm < b < 3 x h, powierzchnie czołowe podpierane i obciążane próbek do badań identyfikacyjnych powinny być wyszlifowane lub wypolerowane, w przypadku badań technologicznych: powierzchnie próbek mogą mieć fakturę zgodną z zastosowaniem, np. płomieniowaną, piaskowaną itp., do badań mogą być użyte próbki wyrobu gotowego lub wycięte z tego wyrobu, podczas badania powierzchnia użytkowa wyrobu (dolna powierzchnia czołowa)  powinna leżeć na rolkach podpierających, zmiana temperatury suszenia próbek z 110 ºC  na 70±5 ºC i wprowadzenie przechowywania próbki w temperaturze 20±5 ºC do osiągnięcia równowagi termicznej, wykonania badania musi nastąpić w ciągu 24 godzin od osiągnięcia równowagi termicznej, podczas badania należy uwzględnić występowanie płaszczyzn anizotropi przy przygotowywaniu i obciążaniu próbek.

5. PN EN – 13755 - Oznaczanie nasiąkliwości wodą przy ciśnieniu atmosferycznym.

W normie tej podano metodę oznaczania nasiąkliwości wodą przez zanurzenie w niej przy ciśnieniu atmosferycznym uprzednio wysuszonej do stałej masy próbki kamienia naturalnego.

Nasiąkliwość oblicza się jako stosunek masy pochłoniętej wody przy całkowitym nasyceniu próbki do masy próbki wysuszonej i wyrażana jest w procentach. Zmiany w stosunku do normy PN: nie określa się nasiąkliwości zwykłej i nasiąkliwości po gotowaniu, nastąpiło zwiększenie minimalnej ilości próbek w postaci walców, sześcianów, graniastosłupów o wymiarach 70±5 mm lub 50±5 mm z 3 do 6, określono minimalną objętość próbki na 60 ml, wprowadzono wymaganie, aby stosunek pola powierzchni próbki do objętości był zawarty w granicach 0,1 do 0,2 mm^-1 , zmieniono temperaturę suszenia próbek z 110 na 70±5 ºC.

Normy PN EN  nie mające odpowiedników w PN

1. PN - EN – 1925 - Oznaczanie wskaźnika nasiąkliwości kapilarnej.

Określa się w tej normie sposób oznaczania wskaźnika nasiąkliwości kapilarnej, który dotychczas w praktyce badania właściwości kamieni naturalnych w Polsce nie był oznaczany. Zasada metody polega na zanurzeniu w wodzie na głębokość 3±1 mm próbki sześciennej o boku 70±5 mm lub 50±5 mm lub walcowej o średnicy i wysokości 70±5 mm lub 50±5 mm i pomiarze przyrostu masy tej próbki w funkcji czasu. Próbka zanurzana jest jedną z powierzchni tak, aby nasączanie następowało w kierunku zgodnym lub prostopadłym do anizotropii próbki. Czas badania dla bardzo nasiąkliwego kamienia wynosi 1, 3, 5, 10, 15, 30, 60, 480 i 1440 min. Dla mało nasiąkliwego 30, 60, 80, 80, 440, 2880, 4320 min.

2. PN EN – 12370 - Oznaczanie odporności na krystalizację soli.

Podano tu metodę badania względnej odporności kamieni naturalnych o porowatości otwartej większej niż 5% na zniszczenia spowodowane krystalizacją soli. Wykonanie badania nie jest konieczne dla kamieni o mniejszej porowatości. Metoda badania polega na wykonaniu 15 cykli zanurzania w 14 % roztworze siarczanu sodu próbek uprzednio wysuszonych do stałej masy w temperaturze + 105±5 ºC, suszeniu ich po zanurzeniu, oziębianiu do temperatury pokojowej a następnie pomiarze straty masy po każdym cyklu. Badania wykonuje się na sześciu próbkach sześciennych z co najmniej jedną powierzchnią wyszlifowaną.

3. PN EN – 12407 - Badania petrograficzne.

W tej normie zdefiniowano obostrzenia dotyczące sposobów wykonia ilościowej charakterystyki w oparciu o analizy makroskopowe świeżych przełamów i makrozgładów, badania mikroskopowe w płytkach cienkich lub zgładach polerowanych. Zaleca się przeprowadzenie  bardziej szczegółowych badań, np. oznaczeń chemicznych, rentgenowskiej analizy dyfrakcyjnej i innych badań instrumentalnych, w przypadku, jeśli opis petrograficzny jest niewystarczający. Norma nie podaje wymagań odnośnie liczby i wielkości próbek, zaleca  jedynie stosowanie do badań próbek, które powinny być wystarczająco duże, aby były reprezentatywne do wykonania  pełnej charakterystyki petrograficznej kamienia. Określa także szczegółowo cechy, które należy uwzględnić przy opisie makroskopowym i mikroskopowym. I tak na przykład w opisie makroskopowym są to: dominujące zabarwienie lub zakres barw, teksturę, wymiar ziaren, otwarte spękania, pory i kawerny. Natomiast w  opisie mikroskopowym należy uwzględnić: teksturę, składniki minerały, wypełnienie. Dla każdego zidentyfikowanego minerału lub ziarna wymaga oznaczenia: objętości wyrażonej w procentach, wymiaru, stopnia wysortowania, kształtu, objawów wietrzenia i innych zmian.

4. PN EN – 13161 - Oznaczanie wytrzymałości na zginanie przy stałym momencie.

Zawiera metodę oznaczania wytrzymałości kamienia naturalnego na zginanie przy stałym momencie oraz postanowienia dotyczące badań  identyfikacyjnych i technologicznych. Zasada badania polega na działaniu dwoma liniowymi obciążeniami na prostopadłościenną  próbkę położoną na dwu podporach. Odległość między obciążeniami wynosi jedną trzecią rozstawu między podporami. Wymiary próbek zależne są od grubości próbki h, która powinna wynosić od 25 do 100 mm. Norma określa:  długość L = 6 x h, odległość między rolkami podpierającymi 5 x h, szerokość b; 50 mm < b < 3 x h. Obciążenie powinno wzrastać w sposób ciągły z szybkością 0,25 ± 0,05 Mpa/s. Badania przeprowadza się na 10 próbkach wysuszonych w temp. 70±5 ºC i przechowywanych w temperaturze 20±5 ºC do osiągnięcia równowagi termicznej. Zdefiniowano w niej następujące wymagania:

a.       dla badań identyfikacyjnych - w przypadku kiedy w badanym kamieniu występują płaszczyzny anizotropii (uwarstwienia, rozwarstwienia), próbki należy przygotować tak, aby można to było uwzględnić podczas ich obciążania; powierzchnie czołowe podpierane i obciążane powinny być wyszlifowane lub wypolerowane; jeżeli w zastosowaniu kamienia uwzględnia się położenie płaszczyzny anizotropii, obciążenia należy przyłożyć do powierzchni czołowej, która będzie obciążona w trakcie użytkowania; jeżeli zastosowanie kamienia nie jest znane badanie należy przeprowadzić przy  obciążeniu prostopadłym (10 badań na 3 próbkach), równoległym do płaszczyzny anizotropii  i jej krawędzi (10 badań na 5 próbkach) oraz równoległym do płaszczyzny anizotropii a prostopadłym do jej krawędzi (10 badań na 5 próbkach),

b.      dla badań technologicznych (badanie gotowych wyrobów) - powierzchnie próbek mogą mieć fakturę zgodną z zastosowaniem, np. płomieniowaną, piaskowaną itp.; do badań mogą być użyte próbki wyrobu gotowego lub wycięte z tego wyrobu; podczas badania powierzchnia użytkowa wyrobu (dolna powierzchnia czołowa)  powinna leżeć na rolkach podpierających.

Wynik pomiaru określa się  MPa z zaokrągleniem do 0,1 MPa.

5.  PN EN – 13364 - Oznaczanie obciążenia niszczącego przy otworze kołka.

Norma podaje metodę oznaczania obciążenia niszczącego przy otworze kołka
w kamieniu stosowanym na okładziny i obudowy w budownictwie, a także  postanowienia dotyczące badań identyfikacyjnych i technologicznych. Badania identyfikacyjne przeprowadza się, gdy sposób wykorzystania kamienia pod względem ułożenia płaszczyzn anizotropii, grubości i wykończenia powierzchni elementów w okładzinie nie jest znany. W przypadku gdy dane te są znane, przeprowadza się badania technologiczne z uwzględnieniem zasady, że główna powierzchnia próbki powinna być tak samo zorientowana, jak powierzchnia później obciążana w trakcie użytkowania. Zasada metody polega na przyłożeniu siły w kierunku prostopadłym do powierzchni czołowej próbki przez kołek umieszczony w otworze wywierconym w jednym z jej boków i pomiarze siły obciążenia niszczącego. Próbkę umieszcza się w przyrządzie mocującym, a obciążenie uzyskuje się przy użyciu przyrządu zapewniającego jego prostopadłe działanie do osi kołka.

Norma określa następujące wymagania: dla badań identyfikacyjnych - próbki powinny mieć formę kwadratowych płyt z powierzchniami czołowymi o wymiarach 200±1 mm i grubości 30±3 mm; powierzchnie czołowe i boczne próbek powinny być cięte, szlifowane lub polerowane; średnice kołków powinny wynosić 6,0±0,1 mm, długość > 50 mm; średnice otworów powinny wynosić 10±0,5 mm, głębokość  30±2,0 mm;

dla badań technologicznych (badanie gotowych wyrobów) - powierzchnie czołowa i boczna próbek powinny mieć fakturę zgodną z zastosowaniem, np. płomieniowaną, piaskowaną, szlifowaną, polerowaną  itp.; próbki do badania  to kwadratowe płyty o wymiarach: 200 x 200 mm grubości od 20 do 65 mm, 300 x 300 mm grubości od 65 do 80 mm; średnice kołków powinny być zgodne z wymaganiami użytkownika, długość kołków  
> 50 mm; średnice otworów powinny być zgodne z wymaganiami użytkownika,
głębokość otworu powinna wynosić 30±2,0 mm.

Badania należy przeprowadzić na następującej ilości próbek: dziesięć badań przy użyciu trzech próbek, jeśli płaszczyzna anizotropii nie jest zauważalna; dziesięć badań na trzech próbkach wyciętych równolegle do powierzchni anizotropii; dziesięć badań na pięciu próbkach wyciętych prostopadle do płaszczyzny anizotropii z kołkiem umieszczonym zgodnie z jej kierunkiem; dziesięć badań na pięciu próbkach wyciętych prostopadle do płaszczyzny anizotropii z kołkiem umieszczonym prostopadle do jej kierunku.

Podczas badania należy uwzględnić występowanie płaszczyzn anizotropii przy przygotowywaniu i obciążaniu próbek. Przed umieszczeniem kołków w otworach należy próbki wysuszyć do stałej masy w temp. 70±5 ºC i przechowywać w temperaturze 20±5 ºC do osiągnięcia równowagi termicznej. Po badaniu określa się średnią odległość otworu od powierzchni czołowej, która uległa uszkodzeniu; średnią największą odległość środka otworu do krawędzi wyłamu, średnią wartość obciążenia niszczącego.

Normy europejskie przewidziane do ustanowienia w 2003

W 2003 roku KT nr 8 opracuje i przekaże do ustanowienia następujace normy  EN:

prPN EN – 13319 - Oznaczanie oporności na starzenie spowodowane działaniem SO₂  - aktualnie opracowywana przez KT;

PrEN 13373 - Oznaczanie charakterystyki geometrycznej wyrobów – w przygotowaniu, przekazana przez Komitet Techniczny CEN/TC ;

PrEN 14066 Oznaczanie odporności na wstrząs cieplny – w przygotowaniu,  przekazana przez Komitet Techniczny CEN/TC 246;

PrEN 14231 Oznaczanie współczynnika poślizgu, – w przygotowaniu, przekazana przez Komitet Techniczny CEN/TC 246

Norma prPN EN – 13919 - Oznaczanie oporności na starzenie spowodowane działaniem SO_2.

W normie tej podano sosób oceny względnej odporności kamieni naturalnych na zniszczenie spowodowane dwutlenkiem siarki w obecności wilgoci. Zasada metody, która określa odporność elementów z kamienia naturalnego na łączne oddziaływanie temperatuty, wilgoci i dwutlenku siarki, polega na umieszczeniu próbek do badań na dwadzieścia jeden dni w dwóch pojemnikach o różnym stężeniu dwutlenku siarki i oznaczeniu ubytku masy i zmian w badanych próbkach. Norma narzuca konieczność spełnienia następujących wymagań: badania przeprowadza się na 7 probkach  o wymiarach 120 x 60 x 10 mm, z których jedna jest używana jako próbka kontrolna; powierzchnie próbek nie mogą wykazywać chropowatości a ich krawędzie muszą być czyste i gładkie; przed badaniem próbki należy wysuszyć w temperaturze 70±5 ºC i zważyć, a następnie po zanurzeniu na 24 h w wodzie, włożyć po trzy próbki do pojemników z roztworem  różnym stężeniu dwutlenku siarki. Po wykonaniu badania określa się zmianę masy próbki, stwierdza wizualnie zmiany w próbce przez porównanie z próbką wzorcową.

Podsumowując powyższe informacje nalezy stwierdzić, że po wprowadzeniu norm europejskich EN liczba badanych właściwości kamienia naturalnego wzrośnie z sześciu do dwudziestu trzech. Do końca 2002 r. Polski Komitet Normalizacyjny ustanowił dziewięć norm PN EN określających metody badania właściwości kamienia naturalnego. W 2003 r. przewiduje się opracowanie przez Komitet Techniczny nr 108 następnych norm, z których cztery są aktualnie w opracowywaniu. Ustanowione normy PN EN wprowadzają bardzo istotne zmiany w metodyce badań, dotyczy to w szczególności: wprowadzenia badań identyfikacyjnych i technologicznych, ilości badanych próbek, zmiany temperatury suszenia próbek przed badaniem na 70±5 º, klimatyzowania próbek przed wykonaniem badania w temperaturze 20±5 ºC;  uwzględnienia anizotropii próbek podczas ich przygotowywania i w trakcie wykonywania badania, wprowadzenia statystycznej obróbki wyników przy wykonywaniu badania niektórych właściwości fizycznych i mechanicznych oraz bardzo szczegółowych badań petrograficznych i mineralogicznych kamieni naturalnych przy ich identyfikacji.

W konsekwencji wprowadzenie metodyki badań wielu nowych właściwości kamienia naturalnego wymagać będzie odpowiedniego przygotowania i wyposażenia w niezbędną aparaturę laboratoriów krajowych wykonujących te badania.

Wiesław Frankiewicz

Politechnika Wrocławska

Instytut Górnictwa