Racjonalne i uporządkowane stosowanie kamienia

Na podstawie artykułu zamieszczonego we francuskim miesięczniku „Le Mausolee” nr3/95

opracował inż. Józef Maślaniec.

Równolegle z dynamicznym rozwojem światowego przemysłu kamienia naturalnego następuje rozwój prac naukowo-badawczych w wyspecjalizowanych instytutach, w których rozwiązywane są problemy dotyczące nie tylko wydobycia, obróbki i montażu kamienia, lecz również racjonalnego i uporządkowanego, a nie przypadkowego, jego zastosowania. Podjęcie prac w tej dziedzinie we Francji, w kraju należącym do liderów światowego przemysłu kamieniarskiego, budzi nadzieję na szybkie wprowadzenie do stosowania normy do użytkowania kamienia oznaczonej symbolem XP B 10 601. Może to mieć istotne znaczenie również w naszym kraju, w którym w narastającym tempie rośnie import kamienia, stosowanego często w sposób przypadkowy, bez sprawdzenia jego przydatności w polskich warunkach klimatycznych.

XP B 10  601

Norma do użytkowania kamienia

Kamień jest użytkowany od dawien dawna w budownictwie i dekoracji. Paradoksalnie i inaczej niż w przypadku innych materiałów, takich jak beton czy terakota, trzeba było czekać na miesiąc marzec 1995 roku, aby ukazała się norma, która globalnie jest poświęcona kamieniom naturalnym. Po ponad czterech latach wysiłków wytwórcy, brukarze, osoby zajmujące się ustalaniem przepisów i inni funkcjonujący w sektorze kamienia naturalnego, mogli uzgodnić treść normy eksperymentalnej XP B 10 601 Kamień Naturalny. Dlaczego norma eksperymentalna, a nie norma homologowana? Ponieważ przepisy wspólnoty zakazują publikowania normy ostatecznej wówczas, gdy istnieją prace europejskie odnoszące się do tego samego tematu, a co w tym przypadku ma miejsce. Status ten oczywiście nie ujmuje nic wartości technicznej tej normy. Ma on jednak wpływ na jego zastosowanie, które w przeciwieństwie do norm homologowanych, nie jest obowiązujący na rynkach publicznych. Jakkolwiek by nie było, norma XP B 10 601 jest oryginalna. Przede wszystkim, ponieważ jest pierwszą tego rodzaju nie tylko we Francji, ale również w pozostałych krajach całego świata. Następnie, ponieważ jest jedną z rzadkich norm francuskich „wyczynowych”. To znaczy, że nie zadowala się tylko określeniem charakterystyk technicznych produktów, ale ustala przepisy odnośnie zastosowania danych. Jest również oryginalna, ponieważ jako pierwsza:

- określa kartę  identyfikacyjną skały,

- ustala pochodzenie próbki   umownej,

- ustala warunki otrzymywania produktów,

- proponuje kartografię stref  zamarzania, kanton po  kantonie.

Karta identyfikacayjna

Dokument ten zawiera obowiązkowo:

- nazwisko i adres dostawcy,

- nazwę handlową skały,

- jej rodzaj petrograficzny,

- miejsce wydobycia (kraj, gmina, a we Francji numer decyzji zezwolenia dla kamieniołomu),

- wartości trzech prób zwanych identyfikacyjnymi,

-  wyniki prób przydatności dodanego zastosowania.

Ta karta identyfikacyjna jest prawdziwym zobowiązaniem dostawcy odnośnie pochodzenia kamienia. W tym sensie musi zostać ugruntowane „wytyczenie trasy” skał, w szczególności skał zagranicznych, aby w ten sposób uniknąć substytutów zbyt często wprowadzanych do obiegu. Następnie gwarantuje ona ważność prób przydatności do zastosowania według następującego schematu: na początku kamieniarz lub importer wykonuje w uprawnionym laboratorium trzy próby identyfikacyjne składające się z podania widocznej masy właściwej, porowatości i prędkości dźwięku, po czym podaje się przydatność do zastosowania, np. przy zastosowaniu do cienkiej oblicówki: brak odporności na mróz, odporność na połączenia i włoskowatość. Następnie co dwa lata powyższe trzy próby identyfikacyjne - z uwagi na to, że są relatywnie tanie - muszą być powtórzone. Porównuje się wówczas wyniki tych nowych prób identyfikacyjnych z próbami początkowymi. Jeśli różnica nie przekracza pewnego procentu określonego w normie (procent ten jest odpowiedni dla każdej próby), próby przydatności do zastosowania pozostają ważne. W przeciwnym razie należy ponownie wykonać próby przydatności do zastosowania. Zaleta tej procedury, która a priori może wydać się złożona, jest podwójna. Unika ona inflacji podań składanych na wykonanie prób. Dla producenta oznacza korzyść ekonomiczną, ponieważ tylko tańsze  badania są ponownie wykonywane co dwa lata, oznacza też kontrolę cech chrakterystycznych skały związanych z eksploatowanym pokładem.

Kryteria przydatności do zastosowania

Ta część stanowi istotę normy, która ma cztery rodzaje przeznaczenia:

- kamienie naturalne masywne,

- kamienie naturalne do pokrycia ścian,

- kamienie naturalne do nawierzchni ziemi, poza zarządem dróg,

- kamienie naturalne do nawierzchni ziemi, w zarządzie dróg.

Każde z nich stanowi przedmiot opisu bardzo szczegółowej tabeli, obejmującej całość możliwych zastosowań, np. dla kamieni jednolitych. Elewacja, warstwa nakładana natryskowo, wspornik, gzyms, cokół itp. - norma określa więc próby konieczne przy każdym zastosowaniu i narzuca minimalne przepisy. Należy zauważyć, że przy użyciu zewnętrznym, zastosowano trzy strefy klimatyczne, idąc od strefy słabych mrozów, poprzez mróz umiarkowany aż do ostrego mrozu. Kryteria zastosowania, przede wszystkim odporności na mróz, narzucone przez normę, są podane w zależności od strefy, gdzie będzie usytuowana budowla. W sposób ogólny można powiedzieć, że dla większości osób chętnie korzystających z norm i przepisów, a słabo znających materiały naturalne i warunki ich zastosowania, będzie ta norma możliwością „upewnienia się” dzięki  zdefiniowanym w niej wartościom w sposób bardziej naukowy.

Próbka umowna

Od tej pory składa się ona z trzech elementów pochodzących z tego samego kamieniołomu o powierzchni pomiędzy 0,02 m2 a 0,2 m2 każdy. Stan powierzchni będzie zgodny z tym, jaki został ustalony w zamówieniu. Pierwsza próbka podaje stan średni, podczas gdy dwie pozostałe ilustrują zmiany kolorów, żyłek, itp., które można zaakceptować. Wszystkie trzy muszą zawierać:

- nazwę handlową kamienia,

- jego rodzaj petrograficzny,

- miejsce wydobycia,

- nazwisko dostawcy,

- datę i podpis stron (próbka musi być wcześniej zaakceptowana przy zamówieniu).

Rozporządzenie to pozwoli w przyszłości uniknąć w zasadzie spraw spornych związanych z wyglądem kamienia, które stanowią aktualnie niebagatelną część spraw spornych.

Warunki odbioru

Są one ogólnie ustalane za obopólną zgodą pomiędzy dostawcą a kupującym w chwili zamówienia. Jednakże norma XP B 10 601 proponuje pewien zarys, wyszczególniający kontrole, które należy wykonać, sposoby odbioru i reguły pobierania próbek. Kontrole, które należy wykonać obejmują zasadniczo:

- wygląd dostarczonych produktów w stosunku do próbki umownej,

- jakość obróbki w stosunku do ukruszeń krawędzi, do regularności oblicowania i ukosowania krawędzi, do zaokrąglenia krawędzi, jak również w stosunku do danych charakterystycznych geometryczno-rozmiarowych,

- ilości dostarczone.

Same sposoby odbioru są trzy, a mianowicie począwszy od odbioru uproszczonego, tzn. przede wszystkim wizualnego, aż do odbioru wraz z próbami identyfikacyjnymi.

Rozporządzenia te interesują przede wszystkim rynki, gdzie dostarczane ilości są duże, jak na przykład na budowach zarządu dróg. Odbiór uproszczony może być jednakże stosowany na większości rynków, biorąc pod uwagę jego prostotę i jego dość niski koszt.

Karta zamarzania

W bezpośrednim związku z przepisami minimalnymi odnośnie odporności na zamarzanie, norma proponuje rozgraniczenie na trzy strefy i określa według badań klimatycznych obejmujących ostatnie trzydzieści lat, dla każdego kantonu francuskiego, jego przynależność do takiej lub innej strefy. Jest to oczywiście jeszcze jedno ułatwienie w pracy dla osób ustalających przepisy i dla architektów.

Podsumowując, można powiedzieć bez większego ryzyka pomyłki, iż francuski przemysł skał ozdobnych i budowlanych dysponuje dzięki normie XP B 10 601 wielkim atutem.

Norma ta w rzeczywistości powinna pozwolić na:

- waloryzację kamienia, dając mu rękojmię naukową,

- upewnić techniczne osoby ustalające przepisy, proponując im jasne zarysy przepisów,

- dzięki karcie identyfikacyjnej, lepszą kontrolę pochodzenia materiałów, a więc ich przepływu,

- unikanie zjawiska substytucji,

- umocnienie umiejętności Francuzów, w oczach innych państw, zarówno producentów, jak i konsumentów. Jednakże wymaga to również ze strony fachowców wysiłków związanych z promocją tej normy i przekonywania nie tylko aktorów budownictwa, ale również szerokiej publiczności. Należy tu wyjaśnić, iż norma ta będąc eksperymentalna, jest zawsze możliwa do poprawienia, aby ją można było ulepszyć zanim stanie się ewentualnie normą homologowaną. W końcu, należy podkreślić, iż norma ta stanowi część działań bardziej ogólnych, prowadzonych przez fachowców, a w szczególności przez Narodowy Związek Zawodowy ds. Skał Ozdobnych i Budowlanych (UNICEM), aby wprowadzić prawdziwy „łańcuch jakości”. Wyraża się to, w szczególności poprzez rozwijanie akcji promocyjnych i szkoleniowych z jednej strony, oraz poprzez wyznaczenie z drugiej strony kwalifikacji brukarzy, specyficznie dostosowanych do robót kamieniarskich. 

• « poprz.
• nast. »