KONKURS NA POMNIK MARSZAŁKA JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO

KONKURS NA POMNIK MARSZAŁKA JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO

Z inicjatywą przedsięwzięcia wyszedł Społeczny Komitet Budowy Pomnika Marszałka Józefa Piłsudskiego w Poznaniu. Krótko potem, we wrześniu ubiegłego…

Czytaj...
HARD ROCK HOTEL

HARD ROCK HOTEL

Jedna z najnowszych realizacji, za którą stoi firma stoneCIRCLE, zyskała wiele prestiżowych nagród. Bar hotelowy otrzymał nagrodę Best…

Czytaj...
LAGASCA 99 I COSENTINO

LAGASCA 99 I COSENTINO

Zlokalizowany w dzielnicy Salamanca w Madrycie budynek mieszkalny Lagasca 99 nawiązuje swym charakterem do obiektów architektury wokół niego,…

Czytaj...
BUDUJMY EKOLOGICZNIE, ALE WYDAJNIE!

BUDUJMY EKOLOGICZNIE, ALE WYDAJNIE!

Taki apel do Ministerstwa Rozwoju wydało w połowie sierpnia br. dwanaście organizacji branży budowlanej, deweloperskiej, biznesowej i architektonicznej.

Czytaj...
Frontpage Slideshow | Copyright © 2006-2011 JoomlaWorks Ltd.

Świat Kamienia nr 3 (94) 2015

 
         
SK 093 Okładka www 400x566pix
         
      
    SK 094 Okładka www 400x566pix
Poprzednie wydanie - 2(93)2015   Świat Kamienia nr 3(94)2015 Następne wydanie - 4(95)2015


ŚWIĘTOKRZYSKIE „MARMURY” – WCZORAJ, DZIŚ, JUTRO

Zachodnia część regionu świętokrzyskiego jako obszar obfitujący w złoża rud metali nieżelaznych i surowców skalnych od dawna stanowiła przedmiot zainteresowania człowieka. Początki wydobycia surowców skalnych, przypadające na XV wiek, koncentrują się głównie na obszarze chęcińsko-kieleckim.

W artykule podjęto próbę charakterystyki „marmurów” świętokrzyskich występujących na obszarze chęcińsko-kieleckim pod kątem ich historycznego i aktualnego wydobycia oraz wykorzystania w lokalnym przemyśle kamieniarskim i architekturze. W podsumowaniu artykułu przedstawię problematykę znaczenia wykorzystania lokalnych surowców w kamieniarstwie i architekturze dla zachowania dziedzictwa kulturowego i rozwoju geoturystyki w zachodniej części regionu (obszar chęcińsko-kielecki).


ZABAWKI Z KAMIENIA
                                                                                                                    
Człowiek w swej historii nauczył się wykorzystywać kamień do najprzeróżniejszych celów, najczęściej jako materiał budowlany, rzeźbiarski itp. Jednak kamień może też być zabawką, a zabawka to nieodłączny atrybut zabawy, czyli jednej z najstarszych form działalności człowieka rozwijającej umysł i sprawność fizyczną.

Łukasz Gołębiowski w 1831 r. pisał: „Zabawa jest celem gry najprostszej, najlichszej i najwyszukańszej, tysiąc kombinacyi za sobą pociągającej”. Wśród zabawek są zabawki olśniewające swoim bogactwem, pociągające wymyślną konstrukcją, są też zabawki proste, prymitywne, wydawałoby się – ubogie, do nich zaliczamy kamień. W historii robiono z kamienia lalki, figurki zwierząt, pionki do gry, jo-jo, piłki i wiele innych. Najciekawsze zastosowanie kamienia jako zabawki w jego naturalnej formie znane jest do dziś. Kamieniem rzuca się do celu i na odległość, „puszcza kaczki” na wodzie itp. Z wybranych kamieni robi się kręgle i tory przeszkód. Grającym w „klasy” kamień służy jako tak zwane szkiełko.

                                                                                                                                            Zobacz więcej...


Ponadto:
  ZAMÓW PRENUMERATĘ



  • Spis treści
  • Table of contents
  • Od redakcji   
  • Editorial   
  • Inwestycja? Poczekam na dotację…   
  • Investing? I’ll wait for a subsidy…   
  • Nowy ład   
  • New order   
  • Kamieniarstwo Podkarpacia i Lubelszczyzny   
  • Jubileuszowy Xiamen   
  • Budma elitarnej drużyny   
  • Czarny koń wyścigu?   
  • Świętokrzyskie „marmury” – wczoraj, dziś, jutro   
  • VIII Walny Zjazd ZPBK   
  • 4 minuty i 39 sekund!   
  • Zabawki z kamienia   
  • Kamienie i piaski Maroka (cz. I)   
  • Wychodzimy na rynki zewnętrzne (cz. IV)   
  • Zdrowy duch w kopalni (cz. 3)    
  • Systemy CAD/CAM w obróbce kamienia   
  • Optymalne wykorzystanie traka linowego   
  • O możliwościach wykorzystania serpentynitów (cz. I)   
  • Elewacja granitowa Centrum Opatrzności Bożej (cz. III)   
  • CNC THIBAUT T658   
  • Sposób na targi KAMIEŃ   
  • Jakie stawki dla sezonowych pracowników? cz. I   
  • Quality before all else!   
  • Qualität und nochmals Qualität   
  • STONE 2015 w promocyjnych cenach    
  • Werona, cz. 3   

ZABAWKI Z KAMIENIA

Człowiek w swej historii nauczył się wykorzystywać kamień do najprzeróżniejszych celów, najczęściej jako materiał budowlany, rzeźbiarski itp. Jednak kamień może też być zabawką, a zabawka to nieodłączny atrybut zabawy, czyli jednej z najstarszych form działalności człowieka rozwijającej umysł i sprawność fizyczną.

zabawki 1Łukasz Gołębiowski w 1831 r. pisał: „Zabawa jest celem gry najprostszej, najlichszej i najwyszukańszej, tysiąc kombinacyi za sobą pociągającej”. Wśród zabawek są zabawki olśniewające swoim bogactwem, pociągające wymyślną konstrukcją, są też zabawki proste, prymitywne, wydawałoby się – ubogie, do nich zaliczamy kamień. W historii robiono z kamienia lalki, figurki zwierząt, pionki do gry, jo-jo, piłki i wiele innych. Najciekawsze zastosowanie kamienia jako zabawki w jego naturalnej formie znane jest do dziś. Kamieniem rzuca się do celu i na odległość, „puszcza kaczki” na wodzie itp. Z wybranych kamieni robi się kręgle i tory przeszkód. Grającym w „klasy” kamień służy jako tak zwane szkiełko.

W Muzeum Zabawek w Krynicy-Zdroju można podziwiać pchełki, czyli małe płaskie kamyczki – gra znana pod każdą szerokością geograficzną. Małe kamyczki to także „gra w kamyczki” – podrzucane, łapane ręką, dobierane z ziemi. Najstarsze klocki świata „mały budowniczy” – to również kamienie, z których dziecko stawia minibudowle własnego projektu. Do tych „prymitywnych” zabaw można wrócić, będąc na wycieczce plenerowej z dzieckiem.

W XIX w. zaczęto produkować ekskluzywne zestawy klocków z kamienia. W 1875 r. w Niemczech bracia Otto i Gustave Lienthal opracowali unikalną formułę mieszanki do tworzenia klocków (mieszanka na bazie piasku, kredy i oleju lnianego). Otto był inżynierem i pionierem awiacji, natomiast Gustave był artystą i pracował dla doktora Jana Georgensa, wydawcy książek edukacyjnych, oraz magazynu „Neuer Kindergatren”, który wydawał we współpracy z Friedrichem Frobelem (pedagog, teoretyk, czołowy kreator wychowania przedszkolnego). Frobel jako jeden z pierwszych dostrzegł, że dzieci poprzez aktywny kontakt z podstawowymi formami miały odkrywać właściwości i strukturę przedmiotów, oraz rozpoznał zabawę klockami jako bardzo ważny proces edukacji. Wraz z magazynem „Neuer Kindergatren” produkowano równolegle linię edukacyjnych zabawek obejmującą gry stołowe, mozaiki, przy których produkcji pracował Gustave Lienthal. W wyniku tej współpracy Gustave, zainspirowany teoriami Frobela o istocie klocków i naturalnych materiałów w edukacji dzieci, wpadł na pomysł stworzenia klocków budowlanych z kamienia. Swoją unikalną mieszankę do produkcji klocków stworzył wraz z bratem Ottonem. Ich celem było, aby klocki w dotyku jak najbardziej przypominały naturalny kamień, aby dzięki nowej fakturze uzyskały lepszą niż klocki drewniane przyczepność oraz aby konstrukcje z owych klocków były bardziej stabilne.

zabawki 2W 1880 r. bracia Lienthal w związku z olbrzymimi długami zostali zmuszeni do sprzedania swojej formuły „kamienia” przedsiębiorcy Friedrichowi Richterowi, który w tym samym roku otrzymał patent na ww. formułę. W 1884 r. opracował własne zestawy klocków w dwóch wielkościach: 20 mm i 25 mm, które zaczęto nazywać „Richter’s Anker-Steinbaukasten”. Były to pierwsze na świecie klockowe systemy konstrukcyjne, które bardzo szybko zyskały uznanie i stały się prawdziwym hitem na całym świecie. Dość powiedzieć, że katalogi produktów Richtera były drukowany w 13 językach (także w polskim). Richter otworzył w tym czasie także instytut sztuki, gdzie artyści, ilustratorzy i architekci opracowywali plany konstrukcji i projekty dla zestawów klocków.

Richter jako jeden z pierwszych dostrzegł potencjał w klockach budowlanych jako dziedziny hobbystycznej dla dorosłych i działania marketingowe firmy rozszerzyły się, obejmując również starszych konstruktorów. Na fali sukcesów Richtera produkcją klocków z kamienia zainteresowała się konkurencja, acz stało się to dopiero kilka lat po jego śmierci. Dwie najbardziej znane konkurencyjne firmy produkujące klocki kamienne to Bing i Pantheon, jednakże ich udział w rynku klocków był mniejszy niż 10%.

zabawki 3W sumie Richter opracował ponad 400 różnych zestawów konstrukcyjnych i około 1200 różnych kształtów klocków. W ciągu 83 lat jego firma sprzedała około 5 miliardów sztuk klocków (!).

Po jego śmierci firmę podzielono, reorganizowano, a w końcu – w roku 1963 r. – zamknięto. W 1994 roku rozpoczyna się nowy rozdział w historii słynnego producenta klocków, tym razem obecnego na rynku pod nazwą Anker Stein Baukasten GmbH, który korzystając z dawnych formuł i wzorów, produkuje klocki dla współczesnych odbiorców.

Daniel Zasada

ŚWIĘTOKRZYSKIE „MARMURY” – WCZORAJ, DZIŚ, JUTRO

Zachodnia część regionu świętokrzyskiego jako obszar obfitujący w złoża rud metali nieżelaznych i surowców skalnych od dawna stanowiła przedmiot zainteresowania człowieka. Początki wydobycia surowców skalnych, przypadające na XV wiek, koncentrują się głównie na obszarze chęcińsko-kieleckim.

W artykule podjęto próbę charakterystyki „marmurów” świętokrzyskich występujących na obszarze chęcińsko-kieleckim pod kątem ich historycznego i aktualnego wydobycia oraz wykorzystania w lokalnym przemyśle kamieniarskim i architekturze. W podsumowaniu artykułu przedstawię problematykę znaczenia wykorzystania lokalnych surowców w kamieniarstwie i architekturze dla zachowania dziedzictwa kulturowego i rozwoju geoturystyki w zachodniej części regionu (obszar chęcińsko-kielecki).

RYS HISTORYCZNY

swietokrzyskie marmury 1Pozyskiwanie i obróbka lokalnych „marmurów” na większą skalę wiążą się ze schyłkiem XVI i początkiem XVII wieku, kiedy kamieniarze i architekci włoscy sprowadzeni do Polski przez królową Bonę rozwinęli przemysł kamieniarski i rozpropagowali wykorzystanie lokalnych surowców w architekturze. Liczne odmiany dekoracyjnych wapieni eksploatowane w niewielkich kamieniołomach w rejonie Chęcin określano mianem „marmurów chęcińskich”. W późniejszym okresie pojawił się również termin „marmury świętokrzyskie” obejmujący wszystkie surowce tego typu, eksploatowane także poza obszarem chęcińsko-kieleckim. Definicja zaproponowana przez wybitnego kieleckiego geologa Jana Czarnockiego w 1952 roku określa mianem „marmurów świętokrzyskich”: „… wszystkie skały osadowe wapienne odpowiadające technicznym wymaganiom obróbki na marmur, a więc nie tylko skały wapienne, mniej lub bardziej przekrystalizowane, lecz i wszystkie inne, które dają się szlifować i przyjmują odpowiedni poler”. Ważne uzupełnienie tej definicji stanowi stwierdzenie, że: „niezbędnym warunkiem jest duża wydajność skały pod względem wymiarów bloków potrzebnych do obróbki i wreszcie odpowiednia jej wartość, wyrażająca się cechami budowy petrograficznej skały, wytrzymałością na zmiany temperatury, nasiąkliwością itd., a w mniejszym stopniu odpornością na ciśnienie i ścieranie” (Czarnocki 1952). Do powyższej charakterystyki należy dodać formacje skalno-mineralne i minerały, które nie są skałami osadowymi, a ich geneza związana jest z procesami hydrotermalnymi i tektonicznymi. Są to przede wszystkim brekcje kalcytowo-wapienne i kalcyty żyłowe określane wspólnie mianem „różanki zelejowskiej”. Pełny wykaz odmian „marmurów świętokrzyskich” wraz z danymi dotyczącymi wieku, litologii, genezy oraz historycznych i współczesnych miejsc wydobycia zaprezentowano na ryc. 1.

Chęciński ośrodek związany z produkcją „marmurów” po rozkwicie XVI i XVII wieku zanotował stopniowy upadek pod koniec XVII i na początku XVIII wieku oraz nieudaną próbę reaktywacji w czasach staszicowskich (początek XIX wieku). Najważniejszą materialną pozostałość działalności tego ośrodka stanowią przykłady wykorzystania „marmurów” chęcińskich w obiektach sakralnych na terenie regionu świętokrzyskiego i poza jego granicami. Z lokalnych przykładów można wymienić m.in. obiekty sakralne na terenie Chęcin i Kielc (kościół parafialny św. Bartłomieja oraz kościół i klasztor Franciszkanów w Chęcinach, zespół kościelno-klasztorny na Karczówce, bazylika katedralna oraz kościół Świętej Trójcy w Kielcach).

swietokrzyskie marmury 2Ponowne przemysłowe wykorzystanie „marmurów świętokrzyskich” wiąże się z rozpoczęciem działalności Przedsiębiorstwa Kopalń Marmurów Kieleckich, utworzonego jako trzyosobowa spółka w 1874 roku (zakład ten funkcjonował pod zmiennymi nazwami, a po prywatyzacji w 2003 roku przyjął ostatecznie nazwę Kieleckie Kopalnie Surowców Mineralnych SA). Przedsiębiorstwo w początkowym etapie działalności eksploatowało ponad 20 marmurołomów (głównie na obszarze chęcińsko-kieleckim). Poza powszechnie znanymi lokalizacjami w Bolechowicach, Szewcach i Zelejowej eksploatowane były również złoża: Kajetanów, Korzecko, Jaworznia oraz Szczukowskie Górki. Marmury produkowane w kieleckim zakładzie były wykorzystywane zarówno przy budowie nowych, jak i renowacji historycznych obiektów architektury. Klasyczny przykład ich zastosowania stanowi budowa Domu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego im. Marszałka J. Piłsudskiego w Kielcach (obecnie Wojewódzki Dom Kultury) w 1935 roku. W obiekcie zostały wykorzystane dekoracyjne odmiany miejscowych wapieni (złoża: Bolechowice, Szewce, Ołowianka nad Zawadą, Zygmuntówka, Zelejowa, Jaźwica i Morawica), z których wykonano pionowe i poziome płyty okładzinowe, schody oraz detale architektoniczne. Drugi z wzorcowych przykładów stanowi budynek Oddziału Świętokrzyskiego Państwowego Instytutu Geologicznego, gdzie płyty okładzinowe wykonane z miejscowych „marmurów” poza wystrojem wnętrza stanowią także element wystawy edukacyjnej. Produkcja „marmurów” przez Kieleckie Kopalnie Surowców Mineralnych w latach 70. i 80. była związana z eksploatacją istniejących i wykorzystaniem dawnych złóż zlokalizowanych również poza obszarem chęcińsko-kieleckim, m.in. Jaźwica, Wola Morawicka, Morawica, Łabędziów, Suków, Łagów i Osiny. W 1976 roku w kieleckiej dzielnicy Białogon uruchomiono linię obróbki i skład „marmurów”. Produkcja prowadzona w tej lokalizacji po 2000 roku obejmowała głównie surowce ze złoża Jaźwica (wapienie górnodewońskie, nieco zbliżone do odmiany „bolechowice”, ale o jaśniejszym odcieniu) i Celiny (wapienie górnojurajskie o jasnobeżowym zabarwieniu nieco zbliżone do „morawicy”).

Ostatecznie produkcja „marmurów” przez KKSM została zakończona w 2012 roku, a pozostałe niewykorzystane partie materiału (głównie płyty marmurowe wykonane z wapieni bolechowickich) zostały pozyskane przez Wojewódzki Dom Kultury w Kielcach dla potrzeb renowacji wnętrza obiektu.

STAN OBECNY

swietokrzyskie marmury 3Sytuacja panująca od kilku lat na rynku dekoracyjnych kamieni budowlanych w Polsce i na świecie nie jest zbyt sprzyjająca dla świętokrzyskich „marmurów”, pomimo ich stosunkowo konkurencyjnej ceny w porównaniu z marmurami zagranicznymi. Jest to związane nie tylko z dużą atrakcyjnością wizualną i różnorodnością materiału importowanego, ale też z trudnościami w dostępności do atrakcyjnych miejscowych odmian dekoracyjnych wapieni. Ten drugi aspekt wiąże się z lokalizacją większości złóż tych surowców na obszarach prawnie chronionych, co przekłada się na trudności w uzyskaniu koncesji. Opisane tendencje mają odzwierciedlenie w profilu wydobycia zakładów górniczych eksploatujących złoża surowców skalnych możliwych do zastosowania przy produkcji marmurów technicznych. Najważniejsze obecnie działające złoża tych surowców stanowią: Bolechowice i Morawica oraz w mniejszym stopniu Jaźwica, Wola Morawicka i Celiny. Z informacji uzyskanych przez autora w kopalni „Bolechowice” wynika, że obecnie tylko trzy lokalne zakłady kamieniarskie pozyskują większe ilości gruboławicowego wapienia rafowego z tego złoża pod produkcję elementów „marmurowych”. Prawie 100% surowca przeznaczone jest do produkcji kruszywa o zróżnicowanej frakcji. Nieco korzystniej sytuacja przedstawia się w złożu „Morawica III”, z którego pozyskuje się trzy odmiany kolorystyczne wapienia późnojurajskiego (tzw. morawica jasna, średnia i ciemna), znajdujące szerokie zastosowanie w lokalnym kamieniarstwie i architekturze, do produkcji okładzin pionowych i poziomych przeznaczonych do wnętrz budynków. We współczesnej lokalnej architekturze zaznacza się również trend wykorzystywania surowych, nieobrobionych bloków miejscowych surowców (m.in. wapienia bolechowickiego) na elewacjach zewnętrznych i wewnątrz budynków. Przykład Centrum Geoedukacji w Kielcach i powstającego obecnie Europejskiego Centrum Edukacji Geologicznej koło Chęcin stanowi dobrą ilustrację tej prawidłowości.

… DO PRODUKTU GEOTURYSTYCZNEGO

swietokrzyskie marmury 4Jak wyglądają perspektywy wykorzystania „świętokrzyskich marmurów”? Pytanie to o tyle zasadne, że eksponowanie lokalnego dziedzictwa geologicznego i kulturowego w ramach różnorodnych produktów turystycznych tworzonych przez samorządy i organizacje pozarządowe stanowi interesującą perspektywę dla przyszłego wykorzystania surowców skalnych z obszaru chęcińsko-kieleckiego i jego najbliższego otoczenia. Edukacyjno-turystyczna wartość lokalnych „marmurów” związana jest z lokalizacją na stosunkowo-niewielkim obszarze całego cyklu produkcyjnego, począwszy od występowania surowca w złożu, poprzez jego wydobycie i obróbkę, aż po wykorzystanie w architekturze. Zakłady górnicze i kamieniarskie bazujące na lokalnym kamieniu poza czysto gospodarczym znaczeniem, stanowią kontynuację tradycji górniczych i kamieniarskich związanych z dawnym ośrodkiem chęcińskim oraz Staropolskim Zagłębiem Przemysłowym. Zastosowanie lokalnych skał dekoracyjnych w kamieniarstwie i architekturze ma zatem podstawowe znaczenie dla zachowania lokalnej tożsamości i specyfiki dziedzictwa kulturowego. Wszystkie wymienione elementy stanowią podstawę dla tworzenia obszarowych produktów geoturystycznych bazujących na dziedzictwie geologicznym i kulturowym – tzw. geoparków, które powołuje się coraz częściej w różnych regionach Polski. Możliwości wynikające z tej perspektywy mogą sprawić, że „marmury” świętokrzyskie przeżyją ponowny renesans.

Michał Poros
Fot. Geopark Kielce

 

Nie czekaj dodaj firmę

do naszego katalogu!

 

 

Dodaj firmę...

 

Dodaj ogłoszenie drobne

do naszej bazy!

 

 

Ogłoszenia...

45-837 Opole,
ul. Wspólna 26
woj. Opolskie
Tel. +48 77 402 41 70
Biuro reklamy:
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.

Redakcja:
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.">
     Wszystkie prawa zastrzeżone - Świat-Kamienia 1999-2012
     Projekt i wykonanie: Wilinet