KONKURS NA POMNIK MARSZAŁKA JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO

KONKURS NA POMNIK MARSZAŁKA JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO

Z inicjatywą przedsięwzięcia wyszedł Społeczny Komitet Budowy Pomnika Marszałka Józefa Piłsudskiego w Poznaniu. Krótko potem, we wrześniu ubiegłego…

Czytaj...
HARD ROCK HOTEL

HARD ROCK HOTEL

Jedna z najnowszych realizacji, za którą stoi firma stoneCIRCLE, zyskała wiele prestiżowych nagród. Bar hotelowy otrzymał nagrodę Best…

Czytaj...
LAGASCA 99 I COSENTINO

LAGASCA 99 I COSENTINO

Zlokalizowany w dzielnicy Salamanca w Madrycie budynek mieszkalny Lagasca 99 nawiązuje swym charakterem do obiektów architektury wokół niego,…

Czytaj...
BUDUJMY EKOLOGICZNIE, ALE WYDAJNIE!

BUDUJMY EKOLOGICZNIE, ALE WYDAJNIE!

Taki apel do Ministerstwa Rozwoju wydało w połowie sierpnia br. dwanaście organizacji branży budowlanej, deweloperskiej, biznesowej i architektonicznej.

Czytaj...
Frontpage Slideshow | Copyright © 2006-2011 JoomlaWorks Ltd.

Świat Kamienia nr 4 (89) 2014

  
          SK 088 Okładka www 184x260pix      
     SK 089 Okładka www 400x566pix           SK 090 Okładka www 184x260pix
Poprzednie wydanie - 3 (88) 2013   Świat Kamienia nr 4(89) 2014 Następne wydanie - 5(90) 2014


KAMIENNA ARCHITEKTURA FORTALEZY W BRAZYLII

Fortaleza jest jedną z pięciu najważniejszych metropolii Brazylii. Swoją nazwę zawdzięcza warownej fortecy z 1611 roku. Kamienne elewacje dominują też w nadbrzeżnej zabudowie turystycznego miasta, choć oczywiście na czas mundialu 2014 fani piłki nożnej kierują swój wzrok na murawę stadionu Castelão.
Brazylia zajmuje niemal połowę powierzchni całego kontynentu. Kontynent południowoamerykański zajmuje z kolei zachodnią część płyty południowoamerykańskiej, która graniczy od zachodu z płytą pacyficzną i płytą Nazca. Kontynent ten przemieszcza się ku zachodowi z prędkością około 9,9 cm w ciągu roku w części północnej i około 3 cm w części południowej, oddalając się tym samym od Afryki, z którą wykazuje wiele podobieństw w budowie geologicznej. To podobieństwo wynika m.in. z faktu, że Ameryka Południowa jest fragmentem starego, nieistniejącego już kontynentu Gondwana.


STUDENCI ARCHITEKTURY PROJEKTUJĄ WYSPĘ ZE SKAŁ
                                                                                                                    
Do zaprojektowania jest ok. 1 500 000 m3 skał. Do zaprojektowania, bo mowa o sztucznej wyspie, która miałaby powstać u południowych wybrzeży Czarnogóry w okolicach miasta Ulcinj. Spektakularna budowla inżynierska ma być miejscem dla mariny jachtowej i rozlicznych apartamentowców. Kulisy pracy dyplomowej przybliżają studenci wydziału architektury w Sopockiej Szkole Wyższej.


                                                                                                                                            Zobacz więcej...


Ponadto:
  • Spis treści   ZAMÓW PRENUMERATĘ
  • Table of contents 
  • Od redakcji   
  • Editorial   
  • Wspominając mundial   
  • Looking back on the World Cup   
  • Więksi gracze będą skuteczniejsi   
  • Big players will be more effective   
  • Kamienna architektura Fortalezy w Brazylii   
  • Pomnik, który wywołuje pozytywne emocje   
  • FH Alina – więcej niż zdjęcia   
  • Kamieniarze z Osiemnastych Wrót   
  • XVII Walny Zjazd ZPBK    
  • Spokojnie, to tylko awaria   
  • Nowe dostawy. Zatowarowanie magazynu na sezon 2014   
  • „Kamienne wariacje w Twojej łazience” – rozstrzygnięcie konkursu!   
  • „Kosmos 1999” a Wrocław 2014 (cz. 2)   
  • Galeria obiektów zgłoszonych do konkursu Kamień 2013   
  • Szkolenia praktyczne – dlaczego warto w nich uczestniczyć   
  • Święto Granitu Strzegomskiego 2014   
  • Czy szarość to kolor?   
  • Akcesoria nagrobkowe firmy QMD   
  • Kamienie znakami wydarzeń w Galicji przed 166 laty    
  • Studenci architektury projektują sztuczną wyspę ze skał   
  • Producent galanterii nagrobkowej ze stali nierdzewnej   
  • O rany, wypadek w transporcie! (cz. 1)   
  • Pamukkale – bawełniana twierdza   
  • Historia pomnika w Myszyńcu   
  • Kilka pytań o zorganizowanie zakładu, pomożecie? (cz. III)   
  • Liternictwo folią stoi   
  • KAMIEŃ – trwałość, która nie poddaje się chwilowym trendom    
  • Neustift im Stubaital   

STUDENCI ARCHITEKTURY PROJEKTUJĄ WYSPĘ ZE SKAŁ

Do zaprojektowania jest ok. 1 500 000 m3 skał. Do zaprojektowania, bo mowa o sztucznej wyspie, która miałaby powstać u południowych wybrzeży Czarnogóry w okolicach miasta Ulcinj. Spektakularna budowla inżynierska ma być miejscem dla mariny jachtowej i rozlicznych apartamentowców. Kulisy pracy dyplomowej przybliżają studenci wydziału architektury w Sopockiej Szkole Wyższej.

Świat Kamienia: Nasz magazyn objął patronatem prasowym projekt wyspy usypanej ze skał. Postanowiliśmy promować waszą inicjatywę, bo ta wybitnie kojarzy się z bardzo pojemnym tytułem prasowym – „Świat Kamienia”. Udowodnijcie naszym czytelnikom, że twardo stąpacie po ziemi i budowa wyspy z kamienia naturalnego to niekoniecznie mrzonka.

czarnogora 1Łukasz Król, główny projektant: Choć Zjednoczone Emiraty Arabskie nie są dziś już jedynym krajem posiadającym sztuczne wyspy z luksusową zabudową, to właśnie to państwo, a konkretnie emirat Dubaju, zapoczątkowało swego rodzaju modę na usypywanie sztucznych wysp mających przyciągnąć turystów i inwestorów. Takie wyspy usypywane są na szelfie u wybrzeży miasta od 2001 r. Materiał skalny zużyty do usypania wysp pochodzi z Zatoki Perskiej. Osobiście zawsze chciałem projektować wieżowce. Dubaj jest mekką dla wysokościowych projektów. Jakkolwiek nasz projekt zakłada budowę wyspy w Czarnogórze, to takich potencjalnych miejsc dla ich tworzenia jest na świecie wiele.

ŚK: Sceptycy zapytają więc: dlaczego akurat Czarnogóra?

czarnogora 2Agnieszka Kryńska, główna projektantka: Koszty budowy wysp w Dubaju idą w miliardy dolarów. Nasza kosztowałaby kilkaset milionów euro. To oczywiście szacunki, bo wiele zależy od technologii, którą wybierzemy. Główne założenie naszej koncepcji przedstawia materiał skalny jako podstawowy budulec konstrukcyjny, inżynieryjny i architektoniczny. Musi to być kamień, który wydobywa się na miejscu, tak by mieszkańcy terenów nie kwestionowali naszego zamysłu. Innowacyjność tego projektu – a o tym jestem przekonana – może przynieść wiele korzyści dla gospodarki Czarnogóry. Całkowita długość linii brzegowej Montenegro wynosi 293 km. Wybudowanie wyspy poszerzy linię brzegową o naprawdę niewiele, bo raptem o kilometr, ale miejsce w okolicach miasta Ulcinj zyska na atrakcyjności turystycznej. Nasz projekt składa się bowiem z dwóch etapów: architektonicznego (budynki) i samej wyspy (wyznaczenie działek pod zabudowę). Wszystkie budynki, które projektujemy, są integralnie od siebie zależne, więc nasza koncepcja bez współpracy po prostu by nie zaistniała. Musimy stworzyć nowy kawałek lądu i umiejętnie go zagospodarować. Zanim zaczęliśmy projektować samą architekturę, musieliśmy zadbać o podstawę do posadowienia budynków – znaleźć ją w ukształtowaniu wyspy.

ŚK: Jak zrodził się tak spektakularny zamysł?

czarnogora 3Ł.K.: Pomysł powstał po ubiegłorocznej wycieczce do Czarnogóry. Najbardziej popularna wśród turystów jest Gospa od Škrpjela (Matka Boża ze skały), czyli jedyna wyspa na Adriatyku, która została usypana przez ludzi. Ta dziś ma jednak połączenie z lądem, więc de facto wyspą nie jest. Sama budowa wyspy trwała ponad 250 lat. Mieszkańcy Perastu zaczęli wysypywać głazy i zatapiać zdobyte wrogie okręty, stopniowo powiększając wysepkę. Podobno tylko do 1603 r. zatopiono w tym celu ponad 100 żaglowców wypełnionych kamieniami. Patrzyłem na ten urzekający krajobraz i w głowie poczęło powstawać coś, czego nie byłem na początku świadom. Wiedziałem, że coś musi tu powstać, i to poczucie wzmogło się po rozmowie z czarnogórskim architektem. Otóż nikt nie oferuje sprzedaży wysp, zwłaszcza tak atrakcyjnie zlokalizowanych. Pomyślałem, że skoro chcę mieć kawałek urokliwego miejsca tutaj, to po prostu muszę ją… zbudować.

A.K.: Gdy wróciłam do Polski, by dokończyć studia, Łukasz entuzjastycznie poinformował mnie, że mamy misję! Była to niesamowita niespodzianka. Pamiętam nasze rozmowy o marzeniach, wieżowcach i Dubaju… Długo się nie zastanawiając, dałam się uwieść wizją usypania wyspy w Montenegro. Po trzech miesiącach prac dotarło do nas, że we dwójkę nie „ogarniemy” tak wymagającego projektu.

ŚK: Pojawiło się zwątpienie i powstał plan B?

czarnogora 4Michał Targoński, projektant mariny i zaplecza wyspy: Nie, nie. Dziś mamy dwóch promotorów w osobach: dr. Bartka Felskiego i Grzegorza Pęczka, który jest prodziekanem naszej uczelni, jak i jednym z wielu zarażonych naszym projektem. Szkoła udostępnia nam sale komputerowe i miejsce, w którym możemy pracować, więc nie ma planu B. Na realizację wizji architektonicznej dajemy sobie 6–7 lat i wierzę, że wyspa powstanie. Zakładamy, że znajdziemy ludzi, którzy zechcą tam zamieszkać. Przeprowadzamy rozmowy z osobami, które chcą postawić się w roli inwestora i w ten sposób pomóc nam zrealizować projekt doskonały. W trakcie tegorocznych wakacji czeka nas wizja lokalna, podczas której zbadamy teren i poznamy bliżej ludzi, z którymi jesteśmy dziś w kontakcie via internet. Czekają nas oczywiście rozmowy z administracją lokalną i właścicielami kopalń kamienia. Oczywiście równie mocno zainteresowani jesteśmy kontaktami z przedstawicielami branży kamieniarskiej w Polsce. Nurtują nas pytania dotyczące transportu tak pokaźnej ilości kamienia. 3 miliony ton kamienia to, lekko licząc, milion ciężarówek, więc pewnie rozsądniej transportować budulec wyspy barkami. Oczywiście nie jesteśmy specjalistami w tej dziedzinie. Tu liczymy na współpracę z Czytelnikami magazynu ŚK.

ŚK: Przybliżcie, proszę, walory waszego projektu.

czarnogora 5A.K.: Projekt architektoniczny zakłada budowę trzech budynków (15 apartamentów) o łącznej powierzchni użytkowej 7500 m2. Powstanie też budynek reprezentacyjny – ok. 5000 m2. Jakkolwiek planujemy połączenie wyspy z lądem, to zdecydowaliśmy się, że zrealizujemy to przez podwodny tunel. Kształt wyspy wyprowadziliśmy liniami wzdłuż naturalnego ukształtowania linii brzegowej, w skład której wchodzi również marina jachtowa wraz z falochronem i budynkiem, który stanowi swego rodzaju strefę wejściową do całej wyspy, m.in. dla obsługi technicznej. Projektując powierzchnię wyspy, uwzględniliśmy również miejsce na lotnisko dla helikopterów i rozmaite szlaki, którymi będzie można „zwiedzić” to magiczne miejsce.

ŚK: Tymczasem czeka Was obrona pracy dyplomowej.

Anna Sobecka, odpowiedzialna za sprawy organizacyjno-administracyjne: Mamy nadzieję, że do 3 marca nasza makieta zainteresuje szerokie grono specjalistów. Wcześniej, bo jesienią tego roku powstaną ostateczne wersje projektu, uwzględniające wszelkie konieczne zmiany wynikłe ze zdobytych na miejscu w Czarnogórze informacji. W następnych miesiącach zostaną przygotowane makiety, materiały dodatkowe, prezentacje próbek. Mamy ambicję informować o naszych postępach w projektowaniu i urzeczywistnianiu planów za pośrednictwem witryny internetowej i oczywiście redakcji ŚK. Ja w naszej grupie odpowiadam za sprawy organizacyjne i doradcze. Zważywszy na zakres naszego projektu i znaczącą jego część związaną z wyspą usypaną z kamieni naturalnych, będzie to dla nas niebywałą okazją do reklamowania projektu i propagowania jego założeń na łamach pisma tak stricte tematycznego.

ŚK: Życzymy powodzenia i dziękujemy za rozmowę.

Rozmawiał Rafał Dobrowolski

KAMIENNA ARCHITEKTURA FORTALEZY W BRAZYLII

Fortaleza jest jedną z pięciu najważniejszych metropolii Brazylii. Swoją nazwę zawdzięcza warownej fortecy z 1611 roku. Kamienne elewacje dominują też w nadbrzeżnej zabudowie turystycznego miasta, choć oczywiście na czas mundialu 2014 fani piłki nożnej kierują swój wzrok na murawę stadionu Castelão.

Brazylia zajmuje niemal połowę powierzchni całego kontynentu. Kontynent południowoamerykański zajmuje z kolei zachodnią część płyty południowoamerykańskiej, która graniczy od zachodu z płytą pacyficzną i płytą Nazca. Kontynent ten przemieszcza się ku zachodowi z prędkością około 9,9 cm w ciągu roku w części północnej i około 3 cm w części południowej, oddalając się tym samym od Afryki, z którą wykazuje wiele podobieństw w budowie geologicznej. To podobieństwo wynika m.in. z faktu, że Ameryka Południowa jest fragmentem starego, nieistniejącego już kontynentu Gondwana.

brazylia 1W erze paleozoicznej w skład Gondwany oprócz Ameryki Południowej wchodziła Afryka, Antarktyda, Australia, Madagaskar, półwysep Dekan i Półwysep Arabski. W mezozoiku, a konkretnie na przełomie triasu i jury, nastąpił rozpad tego prakontynentu, który umożliwił powstanie m.in. Oceanu Atlantyckiego i odrębnego lądu Ameryki Południowej. Poszerzanie się dna oceanicznego w rezultacie tzw. ekspansji dna oceanicznego spowodowało przesuwanie się kontynentu ku zachodowi. Natomiast w wyniku kolizji kontynentu południowoamerykańskiego z płytami oceanicznymi Pacyfiku przesuwającymi się w przeciwnym kierunku powstały Andy. Przekonującym świadectwem wędrówki kontynentu może być ożywiony wulkanizm w Andach i częste trzęsienia ziemi nie tylko w Andach, ale również pod dnem Pacyfiku.

W Ameryce Południowej wyróżnia się trzy zasadnicze jednostki geologiczne:
1)    prekambryjską platformę południowoamerykańską, zwaną niekiedy platformą brazylijską, obejmującą całą północno-wschodnią oraz środkową część kontynentu;
2)    płytę patagońską i struktury pampaskie, obejmujące południowo-wschodnią część Ameryki Południowej;
3)    pasmo Andów, ciągnące się wzdłuż całego zachodniego wybrzeża kontynentu i łączące się na północy z Kordylierami Ameryki Północnej.

brazylia 2Brazylia położona jest na obszarze południowoamerykańskiej platformy prekambryjskiej, której krystaliczne, zmetamorfizowane skały tworzą rozległe wyniesienia, np. tarcza gujańska, w której występują bogate złoża złota, czy tarcza brazylijska. W obrębie tych wyniesień prekambryjskie skały krystaliczne wychodzą na powierzchnię, gdzie stają się przedmiotem intensywnej eksploatacji, obróbki i transportu do nowych terenów budowlanych, głównie wielkich miast, nie tylko Brazylii, ale również na innych kontynentach.
Obecność krystalicznych surowców skalnych na wyżynnej części obszaru Brazylii determinował w dużym zakresie charakter zabudowy, szczególnie od XX wieku.

Brazylia jest krajem wyżynnym. Blisko 60% jej terytorium zajmuje Wyżyna Brazylijska, w skład której wchodzą m.in. pasma gór krawędziowych oraz płaskowyże porozcinane dolinami wykorzystywanymi przez wody rzek. Obszary wyżynne dzielą się na trzy jednostki morfologiczne: Płaskowyż Atlantycki, Płaskowyż Centralny i Płaskowyż Południowy.

brazylia 3Płaskowyż Atlantycki ciągnie się wzdłuż wybrzeża pasem o szerokości od 100 do 650 km. Wyżyna Brazylijska opada stromą krawędzią ku Oceanowi Atlantyckiemu. Jednak na niektórych terenach można obserwować rozległe piaszczyste plaże. Jedną z najbardziej spektakularnych jest Morro Branco, powstała na skutek erozji okolicznych piaskowców. Wejście na nią prowadzi bezpośrednio poprzez wyrzeźbiony w skale przez siły natury labirynt, mieniący się licznymi kolorami. Kończy go wąskie przejście na plażę i rozległy klif, w którym obserwować można m.in. warstwy bogate w związki żelaza. Blisko Morro Branco, również przy piaszczystej plaży, choć pozbawionej klifowej oprawy, rozwinął się jeden z najbardziej znanych brazylijskich kurortów wypoczynkowych, Fortaleza. Metropolia słynie z kamiennych oblicowań współczesnych, reprezentacyjnych budynków, nadmorskiego centrum atrakcji turystycznych tak kulturowych, jak i przyrodniczych, wreszcie z faktu rozgrywania spotkań w ramach mundialu 2014 na gruntownie przebudowanym stadionie Castelão, który do niedawna dzierżył prym wśród brazylijskich stutysięczników.

brazylia 4Fortaleza jest jednym z pięciu najważniejszych miast w Brazylii. Położona jest w północno-wschodniej części kraju nad Oceanem Atlantyckim. Z geologicznego punktu widzenia Fortaleza powstała na obszarze amerykańskiej platformy krystalicznej wieku prekambryjskiego, która zbudowana została ze skał metamorficznych, głównie gnejsów, migmatytów, łupków kwarcowo-serycytowych, fyllitów, które często poprzecinane są ogromnymi intruzjami granitoidów.

Z geograficznego punktu widzenia Fortaleza leży na północno-wschodnim obrzeżeniu rozległej Wyżyny Brazylijskiej, która dociera do wybrzeży Oceanu Atlantyckiego. Bliskość oceanu łagodzi nieco zalety podrównikowego, suchego klimatu: w Fortalezie opady średnio wynoszą 500 mm. Ze względu na geograficzne położenie, walory klimatyczne oraz coraz bardziej rozwijającą się infrastrukturę turystyczną Fortaleza stała się jednym z głównych centrów turystycznych Brazylii, gdzie najprzyjemniej i najwygodniej można korzystać z uroków wybrzeża oceanu.

Pierwszy Europejczyk wylądował na tym terenie w 1500 roku. Natomiast osada powstała w 1611 roku, założona przez Martina Soaresa Moreno. Była to po prostu potężna obronna warownia, forteca, stąd nazwa Fortaleza. W 1649 roku Holendrzy wznieśli swój fort Schoonenborch. Z kolei w 1654 roku miasto zajęli Portugalczycy.

brazylia 5Wokół Fortalezy kwitła uprawa trzciny cukrowej, która do dzisiaj stanowi główną uprawę na tym terenie. Obecnie można zwiedzać stare hacjendy, jeszcze z czasów niewolnictwa, gdzie eksponowane są m.in. potężne granitowe kamienie żarnowe.

W czasach kolonialnych Fortaleza liczyła około dwóch tysięcy mieszkańców. Jednak budowa kolei w latach 1865–1872 spowodowała stopniowy wzrost liczebności mieszkańców, w 1922 r. miasto liczyło już 100 tysięcy obywateli. Dopiero w 1954 r. powstał tu pierwszy uniwersytet.

Fortaleza to miasto o bardzo silnie rozwiniętym przemyśle ciężkim, okrętowym, spożywczym, tak w zakresie produktów pochodzących z lądu, jak i morza. Natomiast od lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku stanowi również znaczący ośrodek ruchu turystycznego. Tutejsze nadbrzeże morskie to wspaniałe, szerokie, najczęściej piaszczyste plaże, oddzielone od miasta szerokim alejami spacerowymi, szerokim ulicami oraz lasem niebotycznych gmachów, najczęściej hoteli i apartamentowców z oazami rozrywki i rekreacji.

brazylia 6Położenie Fortalezy blisko wychodni skał platformy prekambryjskiej, głównie gnejsów i granitów, znajduje odzwierciedlenie w wystroju architektonicznym miasta. Większość gmachów, tych starszych, jak i współczesnych oblicowanych jest różnie obrobionymi płytami z gnejsów, rzadziej z granitu. Kamienne elewacje nadają nadbrzeżnej zabudowie Fortalezy wygląd godny, wręcz wspaniały, będący namiastką potęgi, bogactwa, wielkości i chwały. Jednak już w niewielkiej odległości od morza życie zatrzymało się, sądząc po zastanej infrastrukturze i warunkach egzystencji mieszkańców, prawdopodobnie na przełomie XIX i XX wieku.

Trudno w Fortalezie szukać śladów polskich osadników czy innych śladów polskości. Warto jednak przypomnieć, że zanim doszło do masowej emigracji ludności polskiej do Brazylii w drugiej połowie XIX wieku, nasi rodacy już wcześniej zaznaczyli swoją obecność na tych ziemiach. Prawdopodobnie już w 1500 roku do wybrzeży Brazylii dotarł Gaspar da Gama, Żyd polski urodzony w Poznaniu. Z kolei w pierwszej połowie XVII wieku w holenderskiej Kompanii Zachodnioindyjskiej walczącej z Portugalczykami i Hiszpanami o utrzymanie kolonii holenderskich na brazylijskim wybrzeżu brał udział Krzysztof Arciszewski (1592–1670), urodzony w Wielkopolsce, w Rogalinie, który podpisał trzyletni kontrakt i w stopniu kapitana wyruszył do Brazylii, dowodząc armią złożoną z 7 tysięcy żołnierzy i 70 okrętów. W 1639 roku został mianowany generałem artylerii i admirałem holenderskich sił morskich w Brazylii. Oprócz K. Arciszewskiego w służbie holenderskiej w Brazylii działali w randze oficerów Zygmunt Szkop z okolic Lubina i Władysław Konstanty Wituski.

brazylia 7Warto jeszcze wspomnieć, że w 1784 r. zawinął do brzegów Brazylii Maurycy Beniowski, a w latach 1836–37 brazylijską dżunglę badał Edmund Strzelecki (1797–1872). Początek osadnictwa polskiego w Brazylii przypada na rok 1871. Natomiast polscy koloniści pojawili się w Brazylii już w latach 1824–1829 wraz z falą emigracji niemieckiej. Byli to mieszkańcy Śląska, Pomorza i Wielkopolski z ówczesnego zaboru pruskiego.

Nie miejsce tutaj na opisy fali polskiej emigracji. Warto może jedynie przypomnieć, że pierwszy polski podręcznik szkolny dla Polonii brazylijskiej został wydrukowany w Poznaniu w 1893 roku nakładem Karola Szulca z Kurytyby. Dodać jeszcze można, że bardzo silnie rozwijał się, szczególnie w latach 1922–1938, polski prasowy ruch wydawniczy. O polskich emigrantach pisali m.in. sławny geolog i działacz społeczny Józef Siemiradzki, a także pisarz i publicysta Adolf Dygasiński.

J. Skoczylas
Fot. J. Skoczylas
 
Literatura
A. Jelonek, A. Bonasewicz (red.), Ameryka Południowa. Encyklopedia geograficzna świata, t. III, Kraków 1997.
Mizerski W., Geologia regionalna kontynentów, PWN, Warszawa 2006.
Paradowska M., Podróżnicy i emigranci. Szkice z dziejów polskiego wychodźstwa w Ameryce Południowej, Interpress, Warszawa 1984.

 

Nie czekaj dodaj firmę

do naszego katalogu!

 

 

Dodaj firmę...

 

Dodaj ogłoszenie drobne

do naszej bazy!

 

 

Ogłoszenia...

45-837 Opole,
ul. Wspólna 26
woj. Opolskie
Tel. +48 77 402 41 70
Biuro reklamy:
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.

Redakcja:
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.">
     Wszystkie prawa zastrzeżone - Świat-Kamienia 1999-2012
     Projekt i wykonanie: Wilinet