W Czechach od dziesiątek lat jest jednym z popularniejszych materiałów, w Polsce dopiero zaczyna zdobywać zaufanie inwestorów. Dla wielu wciąż pozostaje nieznany. O wykorzystaniu bazaltu w podziemnych strukturach miasta opowiada pracownik naukowy Politechniki Wrocławskiej.

Ciężko byłoby nam wyobrazić sobie codzienność bez dostępu do bieżącej wody. Abyśmy mogli codziennie wieczorem zażyć relaksującej kąpieli, potrzebna jest zgodna praca wielu ludzi. Pod powierzchnią każdego z miast wije się nieskończona plątanina instalacji. Rurociągi kanalizacyjne, będące istotnym ogniwem w łańcuchu dystrybucji wody, to tylko wąski wycinek całej tej układanki. Było już słowo o ich budowie, działaniu oraz renowacjach z użyciem bazaltu. Tym ostatnim poświęcimy jeszcze trochę uwagi.

Bazalt z uznaniem używany jest jako materiał do budowy i renowacji obiektów infrastruktury podziemnej miast. Ze względu na wyjątkowo wysoką odporność chemiczną oraz doskonałe właściwości wytrzymałościowe wzorowo spełnia nawet najbardziej rygorystyczne wymogi stawiane materiałom wykorzystywanym do budowy lub renowacji rurociągów, kolektorów zbiorczych, podziemnych komór czy zbiorników.

Moment rozpoczęcia prac renowacyjnych powinien być zawsze poprzedzony pełnym cyklem projektowym, od rozpoznania stanu istniejącej konstrukcji, aż do sporządzenia szczegółowego projektu montażu elementów. Fachowe rozpoznanie stanu technicznego obiektu jest pierwszym etapem, od którego wyników zależy szereg dalszych decyzji, a czasem także ostateczne powodzenie przedsięwzięcia. Staranna ocena stanu podłoża oraz dobór odpowiednich materiałów wiążących są konieczne przy stosowaniu każdej technologii naprawy. W szczególności zaś w przypadku renowacji z bazaltem. Z uwagi na to, że jest to materiał charakteryzujący się dość dużym ciężarem własnym, należy temu etapowi realizacji poświęcić szczególną uwagę i środki.

W większości przypadków elementy bazaltowe, po odpowiednim przygotowaniu podłoża, są do niego klejone, podobnie jak glazura w naszych kuchniach czy łazienkach. W efekcie końcowym otrzymujemy bardzo odporną, gładką i szczelną powierzchnię.

Standardowe płytki bazaltowe produkowane są seryjnie w zróżnicowanych grubościach. Dobór elementów o określonej grubości wynika z wymagań stawianych przez inwestora, a powiązanych zazwyczaj z agresywnością medium, z jakim odnawiane powierzchnie będą miały styczność, lub wprost z kryteriów wytrzymałościowych.

Procesowi produkcji można przyjrzeć się z bliska w czeskiej fabryce elementów bazaltowych EUTIT s.r.o., która od ponad 60 lat produkuje asortyment z topionego surowca bazaltowego i dostarcza go do wielu krajów, nie tylko europejskich, w tym także Polski.

Proces technologiczny jest nieskomplikowany i stosunkowo krótki. Składa się z trzech podstawowych etapów, jakimi są: topienie surowca, wlewanie płynnego bazaltu do form oraz studzenie elementów. Do przetwarzania wybierany jest jedynie surowiec o ściśle określonej jakości i jasno sprecyzowanych parametrach.

W fazie końcowej wszystkie elementy przechodzą badania kontroli jakości. Produkty nie spełniające wymagań trafiają do ponownego przetopienia, co całkowicie likwiduje produkcyjne straty surowca.

W taki sposób powstają różnego rodzaju płytki, kształtki, koryta czy cegła bazaltowa. Fabryka EUTIT s.r.o. produkuje jednak także wiele wariantów rur bazaltowych, używanych do budowy rurociągów zarówno metodami tradycyjnymi, jak i bezwykopowymi. Ich proces produkcyjny różni się nieco od opisanego i odbywa się przy użyciu metody odlewania odśrodkowego. Podczas wypełniania płynnym surowcem przygotowana forma pozostaje w ciągłym ruchu obrotowym względem osi podłużnej, dzięki czemu uzyskuje się równomierne rozłożenie surowca na całej długości rury.

Istotną zaletą stosowanych metod produkcji jest fakt, że pozwalają one na uzyskanie elementów o dowolnych kształtach, a przygotowanie odpowiedniej formy jest jedynym kosztem wytworzenia elementu nietypowego. Podkreślić należy, że w przypadku renowacji obiektów o skomplikowanych kształtach i profilach możliwość odpowiedniego dostosowania elementów nie jest bez znaczenia.

Właściwości bazaltu zostały już szerzej opisane, wyjątkowa trwałość tego materiału wymaga jednak szczególnego wyróżnienia. Trwałość obiektów podziemnych i materiałów do ich budowy czy rehabilitacji to wielkości szacowane, wynikające z doświadczeń zarządców i rezultatów badań laboratoryjnych. Trwałość wszystkich dostępnych na rynku materiałów mieści się w przedziale pomiędzy 40 a 150 lat. Topiony bazalt jest jedynym materiałem, którego szacowana trwałość przekracza tę granicę. Najstarsze obiekty podziemne budowane z surowca bazaltowego znajdują się w Czechach i mają obecnie ponad 60 lat, przy czym nie wykazują żadnych oznak zniszczenia.

Obecnie w dziedzinie renowacji obiektów podziemnych wykorzystuje się bardzo zróżnicowane materiały i powiązane z nimi technologie, którym nie można umniejszać zalet. Istnieją bowiem rozwiązania szybsze i prostsze w montażu, lżejsze lub tańsze. Debata o wyższości jednych nad innymi na nic się zda. Każda z nich znajduje na rynku swoich odbiorców, niektóre odpowiadają jedynie na ściśle określone zapotrzebowanie. Każda ma wady i zalety. Renowacja z użyciem elementów bazaltowych jest nieco bardziej kosztowna i czasochłonna, lecz całkowicie rekompensuje to jej gwarantowana długowieczność.

Technologia idealna nie istnieje. Pewne jest jednak, że nie ma drugiego tak trwałego materiału do budowy i renowacji obiektów infrastruktury podziemnej miast jak bazalt.

Literatura

[1] Materiały informacyjne firmy EUTIT

[2] Kolonko A., Kolonko A., Rury i elementy z topionego bazaltu w zastosowaniu do budowy i renowacji przewodów kanalizacyjnych

[3] Šejnoha J., Awarie sieci wodociągowych i kanalizacyjnych